In de wijk Zorgvliet staat de Martelaren van Gorcumkerk. Volgens raadslid Peter Bos van de Haagse Stadspartij een prachtige kerk, die niet gesloopt zou moeten worden. De gemeente is al sinds 2009 eigenaar, maar de toekomst van het gebouw blijft ongewis. Onlangs dook de kerk op in de integriteitsaffaire rond de vertrokken topambtenaar van de gemeente Den Haag, die de kerk zou hebben beloofd aan Volker Wessels, als compensatie voor financiële tegenvallers in het Spuikwartier. Peter Bos is het gesol met de kerk spuugzat en vraagt om een onderzoek.
De kerk werd in 2009 door de gemeente gekocht om er een internationale instelling te accommoderen, vanwege de strategische ligging in de Internationale Zone. Tot nu toe is dat er niet van gekomen. In afwachting van verdere planvorming werd de kerk in 2014 tijdelijk verhuurd aan Planet Jump, een trampolinecentrum, waar vooral kinderen kunnen sporten en bewegen. Dit gebruik is succesvol gebleken en voorziet in een grote behoefte.
Inmiddels schiet het niet erg op met definitieve plannen voor de kerk. De locatie werd in 2017 betrokken bij de plannen voor uitbreiding van de naastgelegen Annie M.G. Schmidtschool, dan weer werd het opgenomen als kantoorlocatie voor een internationale instelling, later werd het een ontwikkellocatie, en recent werd bekend dat de gemeente in overleg is geweest met bouwbedrijf Volker Wessels om er woningbouw te realiseren. In 2019 werd de kerk opnieuw in verband gebracht met de plannen voor de school en in het coalitieakkoord wordt dan weer gesproken over sociale woningbouw op deze plek.
Peter Bos is het zat: “Het liefdeloze gesol met de kerk stuit me tegen de borst. Het gaat om religieus erfgoed waar we zuinig op moeten zijn. Hoe kan het dat het college zich niet houdt aan afspraken hierover en steeds maar weer met onuitvoerbare sloopplannen komt?”
In de kerkenvisie van de gemeente Den Haag is vastgelegd dat behoud van kerken het uitgangspunt is. In de “Visie op Religieus Erfgoed” is het volgende opgenomen:
“In het belang van het hergebruik van een vrijgekomen kerkgebouw zal een onderzoek plaatsvinden naar de bruikbaarheid van de kerk voor bijvoorbeeld cultuur-, welzijns-, sport- of gezondheidsvoorzieningen en naar de functie(s) waaraan in de omliggende wijk of buurt behoefte is. Bij deze inventarisatie zal per kerk een communicatietraject worden ingezet met stakeholders en omwonenden, die ‘aan de voorkant’ bij de herbestemming betrokken worden. Uit de inventarisatie kan blijken dat er mogelijkheden zijn voor hergebruik van een kerkgebouw.”
Peter Bos: “Ik vraag het college om conform de Visie op Religieus Erfgoed een onderzoek uit te voeren naar een goede herbestemming, zodat de kerk behouden kan blijven. Bij andere kerken zoals de Bethelkerk, de Valkenboskerk en de Theresiakerk hebben we dit ook geeist. De gemeente dient het goede voorbeeld te geven en zich -net als andere eigenaren- te houden aan de kerkenvisie.”
Schriftelijke vragen: Toekomst Martelaren van Gorcumkerk
Indiener: Peter Bos, Haagse Stadspartij
Datum: 7 september 2020
Aan de voorzitter van de gemeenteraad,
De afgelopen maanden is de Martelaren van Gorcumkerk in verband gebracht met een mogelijke deal tussen de gemeente en Volker Wessels. Hierover stel ik overeenkomstig art. 30 van het Reglement van Orde de volgende vragen:
1. In de Programmabegroting 2007-2010 (RIS140252) staat:
Het Bisdom Rotterdam heeft besloten om op korte termijn de Heilige Martelaren van Gorcumkerk aan het Stadhoudersplantsoen 28 te sluiten. Omdat deze kerk gelegen is een zone waar zich verschillende internationale instellingen bevinden, moeten ook locaties beschikbaar zijn om — als zich de gelegenheid voordoet — zo’n instelling te kunnen accommoderen. Daarom is besloten deze kerk op de lijst van mogelijke vestigingslocaties voor internationale organisaties te zetten. Hiervoor is € 0,79 miljoen benodigd.
Is dit juist? Zo nee, waarom niet?
Dit is juist. De Martelaren van Gorcumkerk is in 2009 aangekocht door de gemeente Den Haag als strategische reservelocatie voor de verdere ontwikkeling van de Internationale Zone.
2. Volgens het kadaster is de kerk op 1 september 2009 aangekocht door de gemeente Den Haag. Is dit juist?
Ja, dit klopt.
3. Wat was het aankoopbedrag?
Het aankoopbedrag van de kerk met het bijgebouw bedroeg €3.750.000,-.
4. In het Planuitwerkingskader Locatie Annie M.G. Schmidtlaan (RIS296469) d.d. 7 maart 2017 staat:
De naastgelegen percelen waarop de Martelaren van Gorcum kerk en het kantoorpand aan de Stadhouderslaan 9 staan, zijn eigendom van de gemeente. Deze percelen zijn enkele jaren geleden verworven als strategische reservelocatie voor de ontwikkeling van de “Internationale Zone”. Momenteel zijn er nog geen concrete plannen voor herontwikkeling van deze percelen. Daarom is in het traject naar dit Planuitwerkingskader tevens onderzocht of herverkaveling een mogelijkheid zou kunnen zijn voor de beperkingen van de huidige kavel (zie bijlage I). Een herverkaveling, waarbij de kavel GVHN 7712 gelegen aan de Stadshouderlaan 9 geruild wordt met de kavels GVHN 7592, 7593, 7753 en 7755 biedt ruimtelijk een robuustere kavel die efficiënter in te richten is voor nieuwbouw. Waarbij het totale kaveloppervlak vrijwel gelijk blijft aan de huidige situatie. Echter door verkeerstechnische, financiële en eigendomsvraagstukken, is deze mogelijkheid, ondanks het positieve ruimtelijke vraagstuk, niet wenselijk.
Is herverkaveling nog steeds niet wenselijk? Zo nee, waarom niet?
Nee, de bouw van de school is reeds vergund op het huidige perceel van de school.
5. In een verslag bijeenkomst kerkenvisie (behorend bij RIS297505) van 9 juni 2018 staat het volgende:
De gemeente Den Haag geeft aan dat de Heilige Martelaren van Gorcum door de gemeente is aangekocht met het oog op de vestiging van een internationale instelling.
Is dit juist? Zo nee, waarom niet?
Dit is juist
6. In de Concept Gebiedsvisie Internationale Zone (RIS302402) staat:
“Op 9 april 2019 heeft het College van B&W ingestemd met het vrijgeven van de concept Gebiedsvisie Internationale Zone 2019 ten behoeve van inspraak.”
Waarom staat dit niet in de Besluitenlijst van het college van 9 april 2019?
Het besluit t.a.v. van het vrijgeven van de concept Gebiedsvisie Internationale Zone is op 16 april 2019 genomen door het college van B&W (RIS302352). Het besluit is opgenomen in de besluitenlijst van 16 april 2019 (RIS302449)
7. In deze gebiedsvisie staat:
“In de directe nabijheid kan de Martelaren van Gorkumkerk met het aangrenzend bedrijfsverzamelgebouw De Stadhouder, sterk bijdragen aan het verbeteren van diverse soorten vestigingscondities. De Martelaren van Gorkumkerk en De Stadhouder zijn dan gezamenlijk een ontwikkellocatie.”
Wat wordt hier bedoeld met diverse soorten vestigingscondities?
De vestigingscondities spelen een grote rol voor een optimaal vestigingsklimaat van internationale organisaties. Het gaat hier om de vestigingscondities:
1. Excellente bereikbaarheid
2. Aantrekkelijk ontwikkelingsklimaat voor wonen en werken
3. Diverse voorzieningen
4. Toegankelijk landschap en buitenruimte
5. Clusteren internationale organisaties
8. Tijdens de bespreking van de Gebiedsvisie Internationale Zone in de raad van 17 oktober 2019 zei de wethouder FS het volgende:
“Dan is er ook met de buurt een planuitwerkingskader afgestemd en nu van kracht voor de verbouwing van de school. Daar hoort ook een stedelijke plint bij die zorgt voor een zekere afscheiding. (..) Het planuitwerkingskader gaat over de school, maar er is een bepaalde eis gesteld aan het planuitwerkingskader die op dit moment heel moeilijk kan worden nagekomen, gezien de huidige situatie op dat ontwikkelplotje van de school. Een van de gedachten is om dat te betrekken bij het bredere geheel, met De Stadhouder en de Martelaren van Gorcumkerk erbij. Dat zou voor de buurt echt een uitkomst zijn. Daar wordt nu op gestudeerd.”
Om welke eis ging het hier?
De naast gelegen Annie MG Schmidtschool gaat in 2020 over tot sloop en nieuwbouw. Die plannen voldoen niet geheel aan het planuitwerkingskader (PUK) doordat zij niet voorzien in bebouwing aan de rooilijn. Dit is een wens die is ingebracht door de wijkvereniging en omwonenden, omdat deze bebouwing kan voorzien in het weren van eventuele geluidsoverlast. Bij de vergunning voor de nieuwbouw van de Anne MG Schmidtschool is om toch aan het PUK te kunnen voldoen vastgelegd dat zij medewerking zullen verlenen aan het alsnog voorzien in deze bebouwing bij een herontwikkeling van de Martelaren van Gorcumkerk en De Stadhouder. Bij het opstellen van de Nota van Uitgangspunten voor de herontwikkeling van de Martelaren van Gorcumkerk wordt de invulling van een mogelijke bebouwing aan de rooilijn van het Stadhouderplantsoen meegenomen als zijnde een ontwikkeling die tegelijkertijd met de herontwikkeling van de Martelaren van Gorcumkerk en De Stadhouder kan worden gerealiseerd. Op deze manier worden de wensen van de omwonenden geborgd.
9. Wat is de uitkomst van de door de wethouder genoemde studie?
Momenteel doet de gemeente een haalbaarheidsstudie t.b.v. de herontwikkeling van de locatie Martelaren van Gorcumkerk / de Stadhouder. Hierbij worden de programmatische en ruimtelijke mogelijkheden met de bijbehorende financiële gevolgen in kaart gebracht. Dit wordt verwerkt in een Nota van Uitgangspunten.
10. In de commissievergadering van 6 mei 2020 bij de bespreking van het integriteitsonderzoek (RIS305203) is als toezegging genoteerd dat de Wethouder FS de commissie schriftelijk nader zal informeren over de woningbouw bij de Annie M.G. Schmidt-school. Kan het college dit alsnog doen met daarbij ook een update van de plannen voor de Annie MG Schmidt-school? Zo nee, waarom niet?
De omgevingsvergunning is afgegeven. Daar zijn bezwaren op binnengekomen. Door de coronacrisis is grote vertraging ontstaan in de afhandeling van bezwaren door de bezwarencommissie. De gemeente heeft in de afgegeven uitvoeringbeschikking aangegeven dat de omgevingsvergunning na bezwaar stand moet hebben gehouden voordat de bouw start. De aanbestedingsprocedure is door het schoolbestuur afgerond. De geselecteerde aannemer kan elk moment beginnen met sloop en nieuwbouw, zei het niet dat het schoolbestuur wacht op de beslissing op bezwaar door het college. Die volgt op de uitspraak van de bezwarencommissie.
11. Tijdens de bespreking van de Gebiedsvisie Internationale Zone in de raad van 17 oktober 2019 zei de wethouder FS het volgende:
Een ander ding waarop gestudeerd wordt, is inderdaad hoe we woningbouw – ik zou bijna zeggen: daar moet ook een deel sociaal van zijn – terug laten komen op deze locatie.
Wat heeft deze studie opgeleverd?
Zie antwoord vraag 9.
12. In het coalitieakkoord “Samen voor de stad” d.d. 9 december 2019 is het volgende opgenomen:
“Bij herontwikkeling van de Twickelstraat, de Martelaren van Gorkumkerk, en de Plesmanweg wordt voldaan aan de norm van minimaal 30 procent sociale woningbouw.”
Welke coalitiepartij heeft de Martelaren van Gorcumkerk ingebracht in de coalitieonderhandelingen en waarom?
Dit is ons onbekend.
13. Welke coalitiepartij had herontwikkeling van de Martelaren van Gorcumkerk t.b.v. woningbouw in het verkiezingsprogramma staan?
Dit is ons niet bekend. Het verkiezingsprogramma is geen document van de gemeente.
14. Op 20 december 2018 werd door de raad de Kantorenstrategie 2018-2030 (RIS300807) vastgesteld. Op pagina 16 van de Nota staat een overzicht waarin de Martelaren van Gorcumkerk als volgt is opgenomen in de kolom Reservering voor specifieke gebruiker:
Martelaren van Gorcum & de Stadhouder voor internationale instelling Stadhouderslaan 9 -15 (nieuwe reservering). 20.000 m2.
Welke specifieke gebruiker wordt hier bedoeld, welke internationale instelling en wat wordt bedoeld met “nieuwe reservering”?
Er was hier geen sprake van een specifieke gebruiker. Ten opzichte van de voorgaande kantorenstrategie was dit een nieuwe reservering.
15. In de brief van de wethouder SWS d.d. 19 mei 2020 (RIS305354) (Projectspecifieke toelichting n.a.v. commissie Bestuur d.d. 6 mei 2020) staat:
Kerk van de Heilige Martelaren van Gorcum
In een bestuurlijk overleg is met VolkerWessels gesproken over de kerk van de Heilige Martelaren van Gorcum. VolkerWessels had al meerdere keren aangegeven dat zij interesse heeft in de herontwikkeling van die locatie. Tijdens dit bestuurlijk overleg heeft de gemeente daarbij aangegeven dat het herontwikkelen van die locatie weliswaar overeenkomt met de Gebiedsvisie Internationale Zone, maar dat de gemeente geen toezegging kan doen over het ontwikkelen van die locatie door VolkerWessels. De gemeente beraadt zich nog op de ontwikkeling (ontwikkelvisie) van die locatie en de bijbehorende marktbenadering, waarbij tenderen (in concurrentie) het uitgangspunt is.
Op welke datum heeft het genoemde bestuurlijk overleg plaatsgevonden en wie waren daarbij aanwezig?
Dit overleg heeft plaatsgevonden op 20 december 2018. Hierbij waren vertegenwoordigers van VolkerWessels en de gemeente aanwezig.
16. Had VolkerWessels interesse in woningbouw of een andere herontwikkeling?
VolkerWessels had interesse in woningbouw
17. Volgens informatie uit de pers gaat het om een bestuurlijk overleg dat op 20 december 2018 heeft plaatsgevonden. Is dit juist? Zo nee, waarom niet?
Dit is juist.
18. Zo ja, hoe kan de wethouder beweren dat tijdens dit bestuurlijk overleg is aangegeven dat het herontwikkelen van de locatie overeenkomt met de Gebiedsvisie Internationale Zone, aangezien de concept-gebiedsvisie pas op 9 april 2019 vrijgegeven is voor inspraak en de raad op 20 december 2018 nog instemde met de Kantorenstrategie waarin de locatie als reservering voor een internationale organisatie is opgenomen?
In het bestuurlijke overleg is gesteld dat de gemeente zich nog beraadt op de ontwikkeling (ontwikkelvisie) van die locatie en de bijbehorende marktbenadering, waarbij tenderen (in concurrentie) het uitgangspunt is.
19. Voor leegstaande kerken is het gemeentelijk beleid de afgelopen jaren gewijzigd. In alle gevallen is behoud van het gebouw momenteel het uitgangspunt. Dit is vastgelegd in een door het college opgestelde Kerkenvisie. Is het college met mij van mening dat het uitgangspunt van behoud van kerken ook dient te gelden voor kerken die in bezit zijn de gemeente en niet alleen voor kerken van religieuze organisaties? Zo nee, waarom niet?
Het college van B&W en de raad hebben ingestemd met de Gebiedsvisie Internationale Zone waarin wordt aangegeven dat deze locatie wordt herontwikkeld.
20. In de Kerkenvisie “Visie op Religieus Erfgoed” (behorend bij RIS297505) is het volgende opgenomen:
“In het belang van het hergebruik van een vrijgekomen kerkgebouw zal een onderzoek plaatsvinden naar de bruikbaarheid van de kerk voor bijvoorbeeld cultuur-, welzijns-, sport- of gezondheidsvoorzieningen en naar de functie(s) waaraan in de omliggende wijk of buurt behoefte is. Bij deze inventarisatie zal per kerk een communicatietraject worden ingezet met stakeholders en omwonenden, die ‘aan de voorkant’ bij de herbestemming betrokken worden. Uit de inventarisatie kan blijken dat er mogelijkheden zijn voor hergebruik van een kerkgebouw. De gemeente zal zich inspannen de partijen samen te brengen en de sloop/nieuwbouwontwikkelaar nog even op afstand te houden zolang de procedure loopt.”
Is het college bereid om conform de Visie op Religieus Erfgoed m.b.t. de Martelaren van Gorcumkerk het bovenstaande onderzoek uit te voeren en de sloop/nieuwbouwontwikkelaar nog even op afstand te houden? Zo nee, waarom niet?
Op 17 oktober 2019 is bij de bespreking van de gebiedsvisie Internationale Zone in de raad een motie t.a.v. het behoud van de Martelaren van Gorcumkerk verworpen door de raad. Wel is hierbij de toezegging gedaan te kijken naar eventuele mogelijkheden voor hergebruik van gevelelementen. Zie verder antwoord 9 en 19.
Het college van burgemeester en wethouders,
de secretaris, de burgemeester,
Ilma Merx Jan van Zanen