De fracties van de Haagse Stadspartij en de SP hebben schriftelijke vragen gesteld over de situatie van bijstandsgerechtigden die mantelzorg verlenen. De partijen ontvangen namelijk signalen dat deze mantelzorgers financieel in de knel komen te zitten door toedoen van de Participatiewet. Bijstandsgerechtigden die mantelzorg verlenen krijgen hierdoor soms een lagere uitkering, geen uitkering of worden geconfronteerd met hoge boetes.
Op aandringen van de Haagse Stadspartij en de SP heeft de gemeente eerder toegezegd maatwerk te gaan verlenen bij de toepassing van de kostendelersnorm. Hierdoor zouden bijstandsgerechtigden bijvoorbeeld een dementerende ouder of dakloze jongere in huis kunnen nemen, zonder te worden gekort op hun uitkering. Dit beloofde maatwerk lijkt echter nog niet echt van de grond te komen: in 2017 verwachtte de gemeente in dit soort gevallen slechts twintig keer maatwerk te verlenen. Dit kan en moet beter vinden de Haagse Stadspartij en de SP. Daarom vragen zij hier nogmaals aandacht voor.
De partijen willen graag weten of het college onderzocht heeft hoeveel mensen door de kostendelersnorm van kortdurende opvang en andere vormen van mantelzorg afzien en hoe vaak de gemeente in 2017 uiteindelijk maatwerk heeft toegepast. Tevens vragen de partijen zich af hoe de maatwerkregeling voor de kostendelersnorm precies onder de aandacht wordt gebracht.
Naast een obstakel voor het verlenen van kortdurende opvang en het samenleven met iemand om mantelzorg te verlenen, zorgt de Participatiewet ook voor andere problemen. Zo worden bijstandsgerechtigden, die als gemachtigde de financiën voor bijvoorbeeld een dementerende ouder regelen, in veel gemeenten bestraft. In diverse gemeenten worden bijstandsgerechtigden die deze vorm van mantelzorg verlenen beboet of krijgen zij überhaupt geen uitkering meer. De twee fracties willen graag weten of dit ook in Den Haag gebeurt en of en hoe bijstandsgerechtigden worden geïnformeerd over het risico om gekort te worden op hun uitkering als ze deze vorm van mantelzorg verlenen.
Raadslid Sanne van der Gaag (Haagse Stadspartij): ‘De regering wil een ‘ participatiesamenleving’ waar mensen voor elkaar zorgen. Waarom kiezen zij er dan voor om behulpzame mantelzorgers te bestraffen? Het is een schande dat zij door de Participatiewet worden belemmerd in het verlenen van mantelzorg.’
Raadslid Hanne Drost (SP): ‘Mantelzorgers geven warme en liefdevolle zorg, maar houden dat alleen vol bij voldoende waardering en ondersteuning. Veel mantelzorgers raken al overbelast. De regering hoort juist voor mantelzorgers op te komen, in plaats van mantelzorgers te korten en te gebruiken als afvoerputje voor bezuinigingen.’
De raadsleden mevrouw Van der Gaag en mevrouw Drost hebben op 15 februari 2018 een brief met daarin vier vragen aan de voorzitter van de gemeenteraad gericht.
Overeenkomstig artikel 30 van het reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad, beantwoordt het college deze vragen als volgt.
1. Op aandringen van de Haagse Stadspartij en de SP is er in Den Haag maatwerk gekomen bij de
toepassing van de kostendelersnorm als dit mantelzorg in de weg staat. Bijvoorbeeld bij het
kortdurend onderdak bieden aan een dakloos familielid die geen eigen inkomsten heeft of
bijvoorbeeld een bijstandsgerechtigde die een inwonende dementerende ouder verzorgt. In
antwoord op technische vragen bij het halfjaarbericht 2017 (RIS 298126) antwoord het college
dat zij verwachtte in 2017 in twintig gevallen dergelijk maatwerk voor de kostendelersnorm te
verlenen. Waar was deze verwachting precies op gebaseerd en in hoeveel gevallen is er in 2017
uiteindelijk maatwerk aan mantelzorgers verleend bij de toepassing van de kostendelersnorm ?
De prognose van twintig gevallen was destijds gebaseerd op ervaringsgegevens, verzameld over de
jaren 2015 en 2016. Toepassing van maatwerk kan niet als zodanig worden vastgelegd in het
gemeentelijk registratiesysteem. Een dergelijke functionaliteit ontbreekt. Recente navraag bij de
uitvoering leert dat de gerealiseerde aantallen over 2017 in lijn zijn met de geformuleerde verwachting.
2. Heeft het college onderzocht hoeveel mantelzorgers in Den Haag in de praktijk financieel in de
knel komen door de toepassing van de kostendelersnorm of afzien van het bieden van
mantelzorg of kortdurende hulp aan dak- en thuisloze? Zo ja, om hoeveel personen gaat dit ? Zo
nee, waarom niet en is het college bereid om dit alsnog te onderzoeken?
Nee, het college heeft geen onderzoek gedaan naar hoeveel mantelzorgers in Den Haag door
toepassing van de kostendelersnorm financieel in de knel komen of afzien van het bieden van
mantelzorg of kortdurende hulp aan een dak- of thuisloze. Het college is niet voornemens dit alsnog te onderzoeken. Het college is gehouden de Participatiewet uit te voeren. Als personen duurzaam een hoofdverblijf delen, dan is er volgens de Participatiewet ofwel sprake van een gezamenlijke huishouding ofwel dient de kostendelersnorm te worden toegepast. Incidenteel kan daarvan worden afgeweken als er sprake is van een schrijnende situatie met een tijdelijk karakter.
3. Hoe wordt de maatwerkregeling precies onder de aandacht gebracht bij bijstandsgerechtigden
die mogelijk mantelzorg of kortdurende opvang willen verlenen? En bij dak- en thuislozen die
denken door de kostendelersnorm niet bij familie en vrienden terecht te kunnen?
De beoordeling van maatwerk laat zich niet vatten in regels. Het is aan een belanghebbende om
melding te maken van gewijzigde of bijzondere omstandigheden. Het is vervolgens aan de dienst
Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten om te beoordelen of er in een individuele situatie
aanleiding bestaat om maatwerk toe te passen. Op de website van de gemeente Den Haag is een
beknopte toelichting op de kostendelersnorm terug te vinden. Informatie over maatwerk ontbreekt in die toelichting. Eerder is al toegezegd meer bekendheid aan deze mogelijkheid te geven. De website zal overeenkomstig worden aangepast.
4. Naast een sta in de weg voor het verlenen van mantelzorg en kortdurende opvang van dak- en
thuislozen lijkt de Participatiewet ook een sta in de weg voor bijstandsgerechtigden die als
mantelzorger de financiën voor bijvoorbeeld hun dementerende ouders regelen. Artikel 31 lid 1
van de Participatiewet die gaat over vermogens- en inkomensbestandsdelen waarover een
bijstandsgerechtigde redelijkerwijs kan beschikken lijkt wanneer dit gaat om het verlenen van
bovengenoemde vorm van mantelzorg door diverse gemeenten verschillend te worden
geïnterpreteerd. Ook wanneer kan worden aangetoond dat gelden waarover de mantelzorger
als gemachtigde kan beschikken niet worden aangewend voor persoonlijk gebruik krijgen
bijstandsgerechtigden in sommige gemeenten te maken met boetes en/of verboden tot het
leveren van deze vorm van mantelzorg. Hoe wordt er in Den Haag omgegaan met
bijstandsgerechtigden die als mantelzorger de financiën voor iemand anders regelen? Is dit in
Den Haag toegestaan? Zo nee, waarom niet en hoe en op welk moment worden
bijstandsgerechtigden hierover geïnformeerd?
Een bijstandsgerechtigde is verplicht mededeling te doen van alle feiten en omstandigheden waarvan
redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand. Het als
gemachtigde beheren van de financiën van een zorgbehoeftige valt ook onder die verplichting. Na een melding daarvan wordt de bijstandsgerechtigde nader geïnformeerd over de regels die in acht moeten worden genomen. Zolang inkomsten, uitgaven en het vermogen van de zorgbehoeftige en de financiën van de bijstandsgerechtigde van elkaar gescheiden blijven, is de rechtmatigheid van bijstandsverlening niet in het geding. Zodra deze grens wordt overschreden, worden toegeëigende geldbedragen conform de bepalingen uit de Participatiewet betrokken bij de bijstandsverlening. Per individuele situatie zal beoordeeld worden of er dan sprake is van fraude, aanleiding tot verrekening van inkomsten of afstemming van de bijstandsverlening op aanwezig vermogen.
Het college van burgemeester en wethouders,
de secretaris, de burgemeester,
Peter Hennephof Pauline Krikke
In de pers
– Dagblad070, zaterdag 24 februari 2018