De Haagse Stadspartij maakt zich zorgen om de groeiende groep jongeren met schulden. Eén op de vijf jongeren in Nederland heeft schulden en jongeren zijn de snelst stijgende schuldengroep. Bij kwetsbare jongeren, jongeren die bijvoorbeeld dakloos zijn of psychische problemen hebben, komen schulden nog veel vaker voor. Raadslid Elly Burgering wil van de gemeente weten hoe groot de groep jongeren met schulden in Den Haag precies is en wat er concreet gebeurt om hen te helpen hun leven weer op de rit te krijgen.
Vorige week sprak De Coalitie Van De Straat (Federatie Opvang, Stichting Zwerfjongeren NL en Kamers met Kansen) haar zorgen uit over het gebrek aan passende schuldhulpverlening voor (ex) dakloze jongeren. Er zijn doorgaans namelijk voorwaarden verbonden aan schuldhulpverlening, zoals het hebben van een stabiele woon- of leefsituatie en het hebben van een stabiel inkomen. Zonder schuldhulp op maat is het voor (ex) dakloze jongeren heel lastig om hun problemen op te lossen want de schulden staan vaak ook hulp op andere terreinen in de weg.
Elly Burgering vindt het belangrijk dat jongeren met schulden goede hulp en ondersteuning krijgen zodat problemen niet verder uit de hand lopen en de jongeren een leven kunnen opbouwen. Burgering: “De gemeente moet zich actief opstellen bij zowel de hulp en begeleiding van jongeren die schulden hebben als bij de preventie. Jongeren financieel weerbaar en zelfredzaam maken zodat ze niet in de financiële problemen raken”. Ook vraagt Burgering de gemeente om zorg te dragen voor passende schuldhulpverlening voor (ex) dakloze jongeren. “We moeten er alles aan doen om deze kwetsbare jongeren te helpen om weer een toekomstperspectief op te bouwen”, aldus Burgering.
Inzake: Schuldhulp en begeleiding kwetsbare jongeren
Het raadslid mevrouw Burgering heeft op 26 september 2015 een brief met daarin acht vragen aan de voorzitter van de gemeenteraad gericht.
Overeenkomstig artikel 30 van het reglement van orde voor vergaderingen en andere werkzaamheden van de raad, beantwoordt het college deze vragen als volgt.
Steeds meer jongeren hebben schulden. Onderzoek van het Nibud uit 2014 wijst uit dat één op de vijf jongeren van 18 tot 24 jaar een schuld heeft. Uit een recent onderzoek naar jongvolwassenen en schulden in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid blijkt dat maar liefst 14,5% van de jongvolwassen[en] van 18 t/m 24 jaar risicovolle schulden heeft.
Ook veel (ex) dakloze jongeren hebben problematische schulden. Vanwege hun verblijfssituatie komen deze kwetsbare jongeren vaak niet in aanmerking voor de reguliere schuldhulpverleningstrajecten. De Coalitie van de Straat (Federatie Opvang, Stichting Zwerfjongeren NL en Kamers met Kansen) heeft vorige week aangegeven van mening te zijn dat er concrete stappen moeten worden genomen om schulden bij deze jongeren te voorkomen en op te lossen. Zij maken zich namelijk grote zorgen over het gebrek aan passende schuldhulp en begeleiding voor (ex) dakloze jongeren met problematische schulden. De coalitie stelt dat een steeds grotere groep buiten beeld raakt.
De Haagse Stadspartij vindt het belangrijk dat jongeren met schulden goede hulp en begeleiding krijgen zodat zij een normaal bestaan kunnen opbouwen en stelt, onder verwijzing naar artikel 30 van het reglement van orde, de volgende schriftelijke vragen:
1. Hoeveel jongeren met (problematische) schulden zijn er in Den Haag
Het is niet bekend hoeveel jongeren in Den Haag schulden hebben. Onder de begrippen jongeren en schulden gaan verschillende categorieën schuil. Het begrip jongeren wordt soms zo ruim gedefinieerd dat volwassenen tot 35 jaar eronder vallen. En onder schulden worden soms ook leningen verstaan waarbij de lener aan al zijn verplichtingen voldoet. Als gevolg van die verschillende definities is het lastig een goed beeld te krijgen van de schuldensituatie van jongeren.1
De gemeente kan alleen jongeren registreren zodra zij zich melden met een hulpvraag. Sinds half 2015 wordt iedere persoon die zich met ernstige financiële problemen meldt eerst gestabiliseerd. Voorheen werden bijvoorbeeld mensen met (vooralsnog) onoplosbare schulden met adviezen zelf aan het werk gezet.
1 Nibud, T. Madern en A. van der Schors, “Schulden maken: dat kun je leren,” november 2014.
Nu ondersteunt de gemeente hen actief door tijdens een kortdurend stabilisatietraject het huishoudboekje op orde te brengen en verdere hulpverleningsvragen helder te krijgen. Als de persoonlijke situatie voldoende stabiel is, kan de klant worden doorgeleid in de richting van een minnelijke schuldregeling.
In 2015 werden 93 jongeren (18 t/m 26 jaar) geholpen met een stabilisatietraject. En 58 jongeren dienden een aanvraag in voor schuldhulpverlening.
2. Welke voorzieningen zijn er in Den Haag precies voor jongeren die problematische schulden hebben en wat gebeurt er op het gebied van voorlichting en preventie? Wat wordt er bijvoorbeeld gedaan om te bevorderen dat jongeren financieel weerbaar en zelfredzaam worden?
Er is een breed palet aan hulp- en dienstverlening op het gebied van schulden. Hierin spelen naast de gemeente ook maatschappelijke dienstverleners, scholen, woningstichtingen en vrijwilligers- en welzijnsorganisaties een belangrijke rol. Een opsomming van voorzieningen voor jongeren met problematische schulden (niet limitatief):
– Jongeren Informatie Punt (JIP). Hier kunnen jongeren gratis en anoniem terecht voor informatie, advies en ondersteuning. Het JIP is een wegwijzer voor de jongeren die niet weten waar zij terecht kunnen met een vraag of probleem;
– Jeugd Interventieteam (JIT). Het JIT begeleidt jongeren die problemen hebben op verschillende leefgebieden, zoals huisvesting, geld en schulden, school, werken en dagbesteding. Het doel is de jongeren te helpen de baas te worden over eigen leven;
– Schoolmaatschappelijk werk. Op alle scholen kunnen jongeren terecht bij een vertrouwenspersoon die kan helpen bij alle vragen of problemen die jongeren hebben, op school of thuis;
– Schuldhulpmaatje. Startte dit jaar in Den Haag met gespecialiseerde maatjes voor jongeren. Een maatje is een vrijwilliger die praktische steun biedt, zelfvertrouwen geeft bij het beheren van de financiën en inzicht biedt in de oplossingen voor schulden.
Specifiek voor jongeren doet de gemeente het volgende aan preventie en voorlichting:
– De campagne “Hoe word je rijk? in Den Haag” is erop gericht jongeren gezond financieel gedrag te leren. Ook wordt aandacht besteed aan wat er verandert als je 18 jaar wordt, en wat te doen als je toch in de problemen komt. Verschillende scholen nemen deel. De campagne wordt stadsbreed uitgezet via social media en door het ophangen van posters en uitdelen van flyers op plekken waar veel jongeren komen (Koorenhuis, JIT, buurthuizen). Dit gebeurt in samenwerking met JIP en Stichting Leergeld;
– Het gemeentelijke aanbod van administratie- en budgetteringscursussen is ook toegankelijk voor jongeren. Sommige cursussen zijn speciaal op hen toegesneden (Weet Wat Je Besteedt-Light, Geld op Koers);
– Financieel trainers van de gemeente werken mee aan verschillende activiteiten. Zij geven gastlessen op scholen, doen mee aan de “Week van het Geld” en de gezinsdagen van het Centrum voor Jeugd en Gezin, trainen studenten met stage-opdrachten. Ook werden bijvoorbeeld voor DUWO in het kader van begeleid wonen trainingen gegeven aan huurders uit die doelgroep;
– De gemeente geeft voorlichting aan professionals en vrijwilligers. Zij krijgen tips hoe zij vroegtijdig financiële problemen kunnen herkennen, en welke vervolgactie in gang kan worden gezet. Voorlichting werd bijvoorbeeld gegeven aan een huisartsenkring, vrijwilligers van maatjesprojecten, en stagiaires van welzijnsinstellingen MOOI, VÓÓR Welzijn en Zebra;
– Iedere jongere die zich bij de gemeente meldt voor een uitkering, krijgt een intake-gesprek. De financiële situatie is één van de onderwerpen die dan wordt besproken. Wanneer sprake (b)lijkt van gebrekkige vaardigheden op het gebied van administratie en financiën, dan vindt doorverwijzing plaats naar de jongerencursus “Geld op Koers.” Wanneer er vragen zijn op het gebied van bijvoorbeeld (huur- of zorg-)toeslagen of beslaglegging, dan wordt doorverwezen naar een financieel specialist. Die is direct na de intake beschikbaar. De jongere wordt dus nog dezelfde dag geholpen.
3. Welk percentage van de Haagse jongeren met schulden meldt zichzelf met een hulpvraag bij de daarvoor aangewezen instanties, hoeveel van deze jongeren worden er door deze instanties geholpen en hoeveel stromen er succesvol (dus zonder schulden) uit?
Dit is niet bekend. Zie het antwoord op vraag 1. Bovendien blijkt uit het antwoord op vraag 2 dat veel instanties zich bezig houden met het ondersteunen en begeleiden van jongeren. De gemeente houdt niet bij welke organisaties op welke wijze hoeveel jongeren met schulden helpen.
4. Welke initiatieven neemt de gemeente om jongeren met schulden actief te benaderen?
In de praktijk blijken activiteiten van preventie en voorlichting ook te leiden tot (vroeg)signaleren van jongeren met schulden. Een goed voorbeeld is de campagne “Hoe word je rijk? in Den Haag.” Hiermee wordt het hebben van schulden bespreekbaar gemaakt, zodat jongeren zich durven te melden bij de docent of het schoolmaatschappelijk werk.
Naast de activiteiten die zijn genoemd bij het antwoord op vraag 2, valt verder nog te denken aan:
– Sluitende aanpak jongeren. Wanneer tijdens het eerder genoemde intakegesprek blijkt dat een jongere veel schulden heeft, dan vindt doorverwijzing plaats naar de gemeentelijke schuldhulpverlening;
– Financieel specialisten van de gemeente maken sinds oktober 2015 deel uit van 15 Sociale Wijkteams. Dit is de plek voor casusoverleg over multi-probleemgevallen doordat ook de welzijns- en zorgaanbieders in deze teams zijn vertegenwoordigd;
– De gemeente maakte afspraken met zorgverleners (JIT en JIP, Leger des Heils, Kessler Stichting, Palier etc.) over signalering, doorverwijzing en warme overdracht van hun klanten met schulden.
5. Aan welke voorwaarden moeten jongeren in Den Haag voldoen om in aanmerking te komen voor hulp bij schulden?
Voor alle Haagse burgers vanaf 18 jaar gelden in beginsel dezelfde voorwaarden om in aanmerking te komen voor een aanbod voor schuldhulpverlening. Het maakt niet uit of iemand wel of geen jongere is.
6. Uit onderzoek blijkt dat (ex) dakloze jongeren vaker problematische schulden hebben dan andere jongeren. Hoe groot is de groep dakloze jongeren met schulden in Den Haag?
In 2014 waren 363 zwerfjongeren geregistreerd. Het is niet bekend hoeveel van hen problematische schulden hadden.
7. Gemeentelijke schuldhulpverlening is vaak niet voldoende toegankelijk voor de (ex) dakloze jongeren. Er zijn namelijk voorwaarden verbonden aan schuldhulpverlening, zoals het hebben van een stabiele woon- of leefsituatie en het hebben van een stabiel inkomen. Zijn de Haagse schuldhulpverleningstrajecten voldoende toegankelijk voor (ex) dakloze jongeren en welke ruimte is er om maatwerk te leveren bij de schuldhulpverlening voor deze kwetsbare groep?
Bij schuldhulpverlening worden geen andere eisen gesteld aan jongeren. De gemeente maakt bij het beoordelen van een aanvraag schuldhulpverlening altijd een individuele afweging. Het uitgangspunt daarbij is hoe de aanvrager een passend aanbod krijgt. Wel wijzen wij erop dat bij schuldhulpverlening verschillende belangen spelen die tegengesteld kunnen zijn.
De gemeente vervult een bemiddelende rol en probeert de schuldenaar en schuldeisers bij elkaar te brengen om een structurele totaaloplossing voor de schuldsituatie te vinden. Wil een schuldregeling tot stand kunnen komen dan stelt dit de nodige eisen. Enerzijds aan het schuldenpakket en dus de bereidheid van schuldeisers om vrijwillig mee te werken.
Anderzijds ook aan de mogelijkheden van de schuldenaar. Een schuldregeling (minnelijke of wettelijke) behoort daardoor niet voor iedereen tot de mogelijkheden.
De gemeente biedt daarom ook diensten aan die de financiële situatie van de schuldenaar op orde houden. Hierbij valt te denken aan het doorbetalen van vaste lasten vanuit de uitkering, kortdurende stabilisatietrajecten, budgetbeheer, budgetcoaching en beschermingsbewind. Al deze diensten zijn ook voor jongeren toegankelijk.
Tenslotte ligt de dienstverlening voor een deel ook buiten de gemeentelijke schuldhulpverlening. Wanneer iemand ernstige persoonlijke problemen heeft, kan het noodzakelijk zijn flankerende hulp en ondersteuning te regelen. De doelgroep van (ex) dakloze jongeren met schulden zal vaak ondersteuning nodig hebben van een professional vanuit een zorgverlenende instanties. De gemeente heeft hiervoor samenwerkingsafspraken gemaakt met een groot aantal organisaties (JIT en JIP, Leger des Heils, Kessler Stichting, Palier etc.). Zo is bijvoorbeeld afgesproken dat als de jongere tijdens de aanvraagprocedure niet reageert, de gemeente altijd contact opneemt met de begeleider.
8. Is het college bereid om met een actieplan te komen om passende schuldhulpverlening voor (ex) dakloze jongeren te realiseren?
Wij willen passende hulpverlening voor jongeren met schulden, maar realiseren dit niet in de vorm van een actieplan. De gemeente organiseert nog dit jaar een conferentie. Het doel is de maatschappelijke partners in de stad met elkaar en met de gemeente te verbinden om samen armoede en schulden te bestrijden. Wij gebruiken die conferentie ook om ideeën op te halen hoe mensen die geen zicht hebben op een schuldenvrije toekomst, wel het perspectief kan worden geboden van een schuldenzorgenvrij leven. Zo blijven wij onze dienstverlening steeds verder verbeteren.
Het college van burgemeester en wethouders,
de secretaris, de burgemeester,
mw. A.W.H. Bertram J.J. van Aartsen