Haagse Stadspartij constructief kritisch over Spuiplan

Fractievoorzitter Peter Bos heeft in de raadscommissie namens de Haagse Stadspartij de volgende tekst gesproken over de nieuwe planvorming voor het Spuikwartier:

Voor het eerst sinds de historische gemeenteraadsverkiezingen van maart
dit jaar gaan we een besluit nemen over hoe het nu verder moet het
Spuikwartier. Ten tijde van de verkiezingen was het een
uitgemaakte zaak dat het Spuiforum gewoon gebouwd ging worden. De raad had
na heel veel bewogen vergaderingen definitief een klap gegeven op de bouw,
het bestemmingsplan was goedgekeurd door de raad, de tijdelijke
vervangende huisvesting –het Zuiderstrandtheater- was vrijwel afgebouwd,
evenementen op het Spuiplein waren niet meer mogelijk vanwege
voorbereidende werkzaamheden en aannemers stonden al klaar om het
Spuiplein te ontmantelen en open te graven.

Kortom: Het Spuiforum leek een voldongen feit. Maar bleek dat uiteindelijk
niet te zijn. Na de verkiezingen ging het Spuiforum voorgoed van tafel.
Het plan dat er nu ligt is voor de stad een grote trendbreuk en
verbetering ten opzichte van de vorige situatie. Twee hoofdpijndossiers en
tevens grote molenstenen om de nek van de gemeente worden integraal
beetgepakt. Te weten: het Wijnhavenkwartier en het Spuikwartier. Het
nieuwe plan neemt veel bezwaren weg en beperkt de risico’s. Want ga maar
na: Het Spuiplein blijft behouden en gaat verbeterd worden, het
Spuikwartier gaat in samenhang ontwikkeld worden, de verbinding met de
omliggende omgeving zoals Rivierenbuurt en het Oude Centrum wordt
verbeterd, de kosten zijn vastgezet op een maximum, de ramingen van de
kosten zijn conservatief, de risico’s zijn beperkt en afgedekt, de
verschillende zalen hoeven niet noodzakelijkerwijs boven elkaar gestapeld
te worden, de Nieuwe Kerk wordt niet in de schaduw gezet, de bewoners van
het Hertzbergercomplex, de gasten van het Mercurehotel en de ambtenaren
van het IJspaleis behouden hun uitzicht op het Spuiplein, de risicovolle
onteigening van het Mercurehotel, het Chinees restaurant en de
parkeergarage zijn van de baan, de leegstaande ministerietoren wordt bij
de ontwikkeling betrokken en in de tijd naar voren gehaald, hergebruik van
de bestaande gebouwen is mogelijk, in het bijzonder het Lucent Danstheater
van architect Koolhaas, er is veel meer stallingsruimte voor fietsen, en
tenslotte kunnen wij nu vooraf heel veel voorwaarden opleggen aan de
consortia die het willen gaan bouwen ipv achteraf met voldongen feiten
geconfronteerd te worden.

Ik heb waardering voor de wethouder hoe hij in korte tijd met zoveel
energie deze enorme uitdaging heeft opgepakt en met een complex, maar
ingenieus voorstel is gekomen. De manier waarop hij met veel enthousiasme
de stad heeft betrokken bij deze plannen met drukbezochte stadsgesprekken
en consultaties verdient alle lof. Natuurlijk was er kritiek, maar de
algehele teneur tijdens deze avonden was toch dat er vooral waardering en
draagvlak was voor zijn aanpak. Ook heb ik respect voor de wethouder in
zijn eerlijkheid naar de stad toe: “Het Koninklijk Conservatorium had voor de Haagse Stadspartij
niet naar de binnenstad gehoeven. Dat maakt het plan duur en complex, maar
ik heb dat compromis gesloten en ik ga dat uitvoeren”, aldus de wethouder.
Daarmee straalde hij ook uit dat de Haagse Stadspartij
bestuursverantwoordelijkheid wil dragen en niet langs de kant blijft
staan.
U ziet, dames en heren. De fractie van de Haagse Stadspartij is niet te
beroerd om het college te complimenteren en in grote lijnen steun te geven
aan deze aanpak en aan het plan. Maar we hebben nog wel wat noten op onze
zang. Die zal ik puntsgewijs naar voren brengen:

Stedenbouwkundig kader
De bouwhoogte. Verruiming naar 90 meter vind ik lastig wegens verstoring
van de hoogteopbouw vanaf de Nieuwe Kerk.

Trams over het Spui. Trams horen bij een levendige stad en bereikbaarheid
van het gebied met OV is belangrijk. Maar kan het niet beter? Hoe kunnen
we dat beter vormgeven?

Groen
Terecht dat het groenaspect mee is genomen. Het is belangrijk om veel
groen in het gebied te projecteren om het verblijfsklimaat te verbeteren.
Wordt er ook gedacht aan meer water en dan met name in relatie tot
klimaatadaptatie om zo een klimaatrobuust én leefbaar stadsdeel te maken?
Ook de tuin van de Leidse Universiteit moet worden meegenomen in het plan.

Openbare ruimte
Het goed functioneren van het Spuiplein is straks net zo belangrijk als de
gebouwen. Het moet een aantrekkelijke openbare ontmoetingsplek worden waar
veel gebeurd. Is er gedacht aan een organisatie die dit bijv. nu al kan
gaan oppakken, die evenementen gaat programmeren en de openbare ruimte nu
al kan gaan verbeteren?

Ook de Turfmarkt moet aantrekkelijker worden. De dichte wand die er nu is
moet echt open worden. Ook aandacht voor zon en wind. Het is een gebied
met veel hoogbouw. Hoogbouw neemt veel zon weg, veroorzaakt windhinder en
vernauwt het zicht op de omgeving. De posities van café van Beek en café
De Ooievaar verdienen serieuze aandacht met name vanwege de bezonning op
de terrassen. De bouwhoogte van 40 meter is daar best hoog. Graag een
reactie van de wethouder.

Verkeer
De verkeersstromen verdienen ook aandacht. Als straks het Schenkviaduct
wordt aangepakt kan dan ook naar de verkeersstromen van het Prins
Bernardviaduct worden gekeken?

Hergebruik
We zien hergebruik van de gebouwen als een belangrijke opgave en
uitdaging. Milieuschade in het geval van sloop en nieuwbouw moet
uitdrukkelijk worden meegenomen in het duurzaamheidscriterium. Dit zou wat
ons betreft ook meer en aparte waardering moeten krijgen in de
beoordeling. Daarnaast zou behoud van het Lucent Danstheater wat ons
betreft best een knockout-criterium mogen worden ipv bonuspunten
opleveren.

Integraliteit
Er mag in het plan niet bovenop het cultuurprogramma worden gebouwd. Deze voorwaarde
moet worden gewijzigd in die zin dat het boven elkaar bouwen elkaar niet in de
weg mag zitten qua planning etc. Kan het college dit nogmaals bevestigen?

Rol van de raad
De bedoeling is om op 6 november een raadsbesluit te nemen waarna de
aanbesteding kan starten. Een aantal zaken zijn op dit moment nog niet
uitgewerkt en het lijkt ons goed om de raad daar nog een rol in te geven.
Het gaat expliciet om het volgende:

*Verder uitwerken prestatie-eisen en outputspecificaties en verder
uitwerken van de aanbestedingsleidraad.
*M in DBM staat voor Maintenance, oftewel onderhoud. Hoe dit precies
aanbesteed gaat worden (welke gedeeltes en welke bedragen) is nu nog niet
duidelijk. Ook dat moet eerst duidelijk zijn.
*Het vaststellen van de beoordelingscommissies
Onze vraag is of het mogelijk is om de raad voor het starten van de
aanbesteding in december hier nog een rol in te geven.

*Op de lange termijn lijkt het ons goed om de raad op verschillende
momenten een rol te geven bijv. als het winnende voorlopig ontwerp en de
gebiedsvisie bekend worden gemaakt.

Gebiedsontwikkeling
Aanbesteding middels DBM voor het cultuurgebouw is mooi, daarmee lijkt de
bouw van het cultuurgedeelte verzekerd als er een winnaar uitrolt, maar de
ontwikkeling van de commerciële ruimte blijft een risico in zich houden.
Het opknippen van de aanbesteding in een DBM voor het cultuur- en
onderwijscomplex en een gebiedsvisie voor het geheel kan ik volgen, maar
heeft in mijn ogen ook nadelen. Ik snap dat je als overheid geen
opdrachtgever moet willen zijn voor de bouw van commerciële ruimte en dat
ook de bouwwereld praktische bezwaren ziet tegen aanbesteding van het hele
gebied omdat dit erg complex en risicovol is en ik snap dat daarnaast de
positie van Heijmans integrale aanbesteding lastig maakt. Desondanks heb
ik wel moeite met dit punt. Ontwikkelaar Heijmans heeft weliswaar een 1e
ontwikkelrecht, maar geen keiharde bouwplicht. Ook eventuele andere
marktpartijen niet. We zouden op dat punt aan de voorkant meer commitment
ingebouwd willen zien van de consortia die meedoen aan de aanbesteding.
Kan er een criterium worden ingebouwd dat de consortia dit commitment ook
dienen te formuleren?
We willen hiermee ook voorkomen dat er een fantastische gebiedsvisie komt,
maar een minder goed bouwplan voor de theaters. We willen meer zekerheid
dat de kwaliteit van zowel de gebiedsvisie als het theatercomplex
uitstekend is en dat de daadwerkelijke realisering van het commerciële
deel beter geborgd wordt. Kan dat?
Waarom kunnen de verliezende ontwerpen geen eigendom worden van de
gemeente, en (eventueel) publiek worden gemaakt? Het is zonde om goede
ideeën van verliezende ontwerpen niet te mogen gebruiken.

Energie
De energiekosten van dit soort gebouwen zijn vaak hoog en daarmee ook
milieubelastend. Hoe kan er voor gezorgd worden dat de energievoorziening
voor de gebouwen in het gebied onderdeel uitmaakt van de opgave en van de
aanbesteding? Is aansluiting op het warmtenet of aardwarmte een optie?

Exploitatie
De exploitatie van het gebouw is voor de Haagse Stadspartij erg
belangrijk. Het wordt een zware opgave voor de instellingen om straks
voldoende inkomsten te genereren om o.a. de huur te betalen. Daar zal hard
aan gewerkt moeten worden en het betekent ook dat de huidige instellingen
toekomstbestendig moeten zijn. Mijn vraag is, zijn ze dat ook? De
kunstinstellingen hebben te leiden gehad van zware bezuinigingen. Hoe
staan ze er voor nu en hoe ziet hun toekomst er uit? Daarnaast hebben we
te maken met andere zalen in de stad die het moeilijk hebben. Ook dat
verdient aandacht. Laten we ons niet blindstaren op de grote
cultuurcomplexen, maar ook zalen als Prins27 goed en beter gaan gebruiken.

Programmering
Essentieel voor een goede exploitatie is een excellente programmering. Hoe
het gebouw er uit gaat zien is belangrijk, maar het gaat uiteindelijk om
de voorstellingen en de activiteiten. Die moeten zo aansprekend zijn dat
er a) voldoende mensen op afkomen en b) veel toevoegen aan het bestaande
aanbod. Gaat dat ook gebeuren? En zo ja, wat is het plan? In de visie van
de Haagse Stadspartij zou er met de vernieuwde zalen ook een vernieuwing
van de programmering plaats moeten vinden die recht doet aan de komst van
de universiteit en conservatorium in het gebied. Een programmering die ook
de jonge generatie aantrekt en een plek geeft in het hart van de stad. Ik
denk dan aan pop, rock, dance, underground, jazz en noem maar op. Gaan de
instellingen dat ook doen?

Kosten
De kosten van het plan zijn voor veel mensen nog veel te hoog. Ik begrijp
dat. Ik begrijp ook dat de daadwerkelijke kosten nu natuurlijk nog niet te
becijferen zijn. Er zijn ramingen gemaakt, conservatieve ramingen en de
hoop is dat het uiteindelijk minder gaat kosten dan nu is berekend. Ik zou
het college in ieder geval willen opdragen om een deel van de dekking waar
mogelijk te vervangen door bijdragen van bijv. de EU en het Rijk. Zo heeft
de EU aan Nederland onlangs een ontwikkelingsfonds van 1,4 miljard
beschikbaar gesteld voor versterking van de economische structuur van de
steden. Is het college daarvan op de hoogte en kan dat eventueel ingezet
worden voor de ontwikkeling van het Spuikwartier? En ook het Rijk heeft
een verantwoordelijkheid aangaande het Koninklijk Conservatorium. Gaat het
Rijk nog iets betekenen denkt de wethouder?

Draagvlak
We vinden het belangrijk dat de wethouder in gesprek blijft met de stad
over dit project. Dat gesprek moet ook breder gevoerd worden bijv. in de
stadsdelen en op internet en via sociale media. Het moet niet alleen gaan
over de bouwplannen, maar vooral ook over de programmering van het nieuwe
cultuurcomplex. Laat de stad volop meedoen zodat het een gebouw wordt waar
veel verschillende groepen zich thuis voelen en niet een elite. Ook de
instellingen moet nog meer hun best doen om de stad te betrekken bij hun
activiteiten. Dat doen ze nu al, maar dat mag en moet nog veel beter. Ze
hoeven niet te wachten tot er een nieuw gebouw staat, er moet nu al
gewerkt worden aan verbinding met de stad.

Op 5 november zal de 2e termijn plaatsvinden.

Het plan van wethouder Joris Wijsmuller is gebaseerd op het collegeakkoord waarin is vastgelegd dat een nieuw plan voor een cultuur- en onderwijscentrum maximaal 1 jaar later opgeleverd mag worden dan het Spuiforum en dat er een integrale aanbesteding plaats zal vinden. Het ontwerp en de bouw van het complex wordt aanbesteed aan het winnende consortium dat tegen een vaste prijs en volgens een vaste tijdsplanning het volledige bouwproces, van ontwerp tot oplevering, voor zijn rekening neemt. De gemeente wordt ontzorgd van het management van het bouwproces, en betaalt een vaste prijs. Meerkosten zijn voor rekening van het consortium zodat toestanden zoals bij Tivoli in Utrecht en het Stedelijk Museum in Amsterdam uitgesloten zijn. Dit is een vrij nieuwe manier van aanbesteden waarvoor nog veel koudwatervrees bestaat. Vooral omdat de gemeente en de politiek het ontwerpen van het gebouw en het gebied uit handen geven wat in strijd is met het idee dat de overheid altijd alles moet controleren en regisseren. Een mijns inziens achterhaald idee. De vrees is ook onterecht omdat bij de start een heel pakket aan eisen wordt gesteld waaraan de ontwerpen moeten voldoen: een stedenbouwkundig kader, bestemmingsplancriteria, een programma van eisen, een uitgebreide aanbestedingsleidraad etc. Binnen deze kaders krijgen de ontwerpers maximale vrijheid. Vrijheid is essentieel om de creativiteit te stimuleren en de beste ontwerpen voort te brengen. Aan het eind zullen de ontwerpen door tal van deskundigen worden beoordeeld en gewogen aan de hand van uitgebreide kwaliteitscriteria. Toegezegd is dat bij iedere belangrijke stap in het proces de gemeenteraad op de hoogte gebracht wordt waardoor desnoods ingegrepen kan worden. Ik zal als raadslid en woordvoerder namens de Haagse Stadspartij de komende week nog om aanvullende garanties vragen om de kwaliteit van het voorstel nog verder te verbeteren.