Er mag voorlopig geen debat plaatsvinden over de teleurstellende afloop van de kandidatuur Den Haag Culturele Hoofdstad 2018. Maar liefst acht oppositiepartijen hadden om een debat verzocht, maar de vier coalitiepartijen hielden het toch tegen.
“Het wordt tijd dat de wethouder verantwoording aflegt over de mislukking rondom de Culturele Hoofdstad”, aldus de oppositiepartijen. “Er is zoveel discussie over dit onderwerp in de stad. Het is onbegrijpelijk dat VVD, PvdA, D66 en CDA dat negeren, en de oppositie geen debat gunnen”, aldus de oppositiepartijen.
De oppositie had een spoeddebat aangevraagd over de uitspraken van de wethouder. De wethouder riep onder meer dat Den Haag “kennelijk niet zielig genoeg was” om op de shortlist te komen en dat Maastricht, Eindhoven en Leeuwarden “veel minder cultuur hebben dan wij”.
Den Haag, vrijplaats voor grenzeloze hoogmoed?
Den Haag aanprijzen als stad zonder muren en vrijplaats voor grenzeloos denken, het
klonk nog zo mooi. Maar ondanks een 2,5 miljoen euro kostende campagne is het Haagse bod in de race voor Culturele Hoofdstad 2018 al in de eerste ronde afgevallen. Direct liet Marjolein de Jong (D66), de wethouder van Cultuur, haar ware gezicht in de media zien: “Het is een schande dat we zijn uitgeschakeld.” “Dit is gewoon klote.
Met Maastricht, Eindhoven en Leeuwarden heeft men duidelijk gekozen voor de provincie. Voor de steden die veel minder cultuur hebben dan wij.” “Kennelijk zijn wij niet zielig genoeg.” “Den Haag heeft de boel te goed voor elkaar”. “Den Haag is eigenlijk al culturele hoofdstad van Europa.” Tja, je moet het maar durven zeggen.
Nog afgezien van de forse bezuinigingen op het Haagse Kunstenplan en het in de stad
zeer omstreden Spuiforum heeft Den Haag in ieder geval op één punt de boel niet goed voor elkaar: de wethouder van Cultuur blijkt helaas een snob.
Ingezonden brieven
Culturele hoofdstad
(AD/Haagsche Courant, 6 dec 2012)
Den Haag wordt niet de culturele hoofdstad 2018 (AD 1-12). Dat is jammer maar het is een volkomen terecht besluit. Een stad waarvan het gemeentebestuur de ‘breedtecultuur’ (denk aan afbraak van het Koorenhuis en sluiting van enkele bibliotheken) de nek omdraait, verdient het gewoon
niet. Dat heeft de jury goed gezien.
Anne Geert Bosma, Den Haag.
De Haagse cultuurwethouder Marjolein de Jong vindt het `klote’ dat Den Haag geen culturele hoofdstad wordt. Bezuinigingen op het Residentie Orkest, sluiting van het theater de Regentes, reorganisatie van het Koorenhuis, et cetera. Dát is pas `klote’. Een stad met zo veel cultuurkannibalisme verdient niet in 2018 culturele hoofdstad te worden.
P. Aartsen, Den Haag.
Den Haag geen culturele hoofdstad? Dan kan die 180 miljoen voor het cultuurpaleis ook wel van de begroting!
Diederick van Eeden, Den Haag
Wat een afgang voor Den Haag nu de titel Culturele Hoofdstad aan zijn neus
voorbijgaat. Een nog grotere afgang is dat de campagne ervoor 2,5 miljoen euro
gekost heeft terwijl de voedselbanken uit de grond schieten en de sociale dienst de
handen vol heeft aan mensen die niet meer rond kunnen komen. Een kleine troost nog: het theatercomplex Spuiforum gaat door voor 180 miljoen euro. Ik zou als gemeentebestuur mijn burgers niet meer onder ogen durven te komen.
Frans Bosman, Voorburg.
Deskundige Brouwer over afwijzing: ‘Geruzie Cultuurforum maakte jury
kopschuw’
Den Haag Centraal, 7 dec 2012
Door Jan van der Ven
Een afgang voor de stad (Groenlinks). Het is een schande dat we zijn
uitgeschakeld (Haagse Stads Partij). Een gemiste kans (D66-wethouder De
Jong van Cultuur). We zaten er dicht bij maar hebben het net niet
gehaald (PvdA).
Aan teleurstelling deze week geen gebrek nadat bekend werd dat Den Haag
al in de eerste ronde van de race om het predikaat Culturele Hoofdstad
van Europa moest afhaken. Waarom Den Haag naast de prijs greep, is nog
niet bekend. Het juryrapport verschijnt pas begin volgend jaar. Maar de
verantwoordelijk wethouder De Jong van Cultuur weet wel waar de schoen
wrong. “Den Haag heeft de boel te goed voor elkaar”, stelde ze in een
eerste reactie.
De wethouder zal, als het juryrapport er eenmaal ligt, verantwoording
in de gemeenteraad moeten afleggen over de mislukking.
GroenLinks-fractievoorzitter Rietveld legt nu alvast een relatie tussen
de afwijzing van Den Haag en de bezuinigingen op de cultuur. Rietveld:
“Het college heeft bijna 25 procent bezuinigd op de culturele sector.
Dat je die zo uitholt en dan wel de titel Culturele Hoofdstad denkt
binnen te kunnen slepen, getuigt van weinig realiteitszin”.
Wijsmuller van de Haagse Stadspartij heeft een andere gevoelige plek in
het vizier. Hij vindt dat een college dat voor 181 miljoen een omstreden
Cultuurforum gaat bouwen en dan misgrijpt als het gaat om titel
Culturele Hoofdstad van Europa de zaken niet goed voor elkaar heeft.
Toen Jan Brouwer van het Delftse onderzoeks- en adviesbureau ABF Cultuur
hoorde dat Den Haag vorige week werd afgewezen als kandidaat voor de
Culturele Hoofdstad ging er geen schok door hem heen. Hij had al zien
aankomen dat Den Haag in de eerste ronde zou worden afgewezen als
kandidaat. Brouwer is een kenner van de materie. Momenteel adviseert hij
de stad Kosice in Slowakije die in 2013 samen met Marseille Culturele
Hoofdstad van Europa wordt. Gepokt en gemazeld in de internationale
wereld van kunst en cultuur, bestudeerde hij de plannen van Den Haag,
maar ook die van concurrenten Maastricht, Eindhoven en Leeuwarden.
Voorts was hij in het begin nauw betrokken bij het ontwikkelen van het
bidbook van de stad Utrecht die vorige week eveneens misgreep. “Ik
adviseerde Utrecht twee, drie jaar geleden. Daarna hebben ze de plannen
drastisch veranderd. Van de vier pijlers waarop de plannen moesten gaan
rusten, lieten ze er één over: de jeugd”.
De laatste jaren maakte Brouwer veel reizen naar steden als Marseille,
Liverpool (in 2008 Culturele Hoofdstad) en Lille (2004 Culturele
Hoofdstad). Brouwer analyseert het verlies van Den Haag. Zijn
belangrijkste conclusie: het geruzie in de gemeentepolitiek over het
Cultuurforum maakte de jury kopschuw. “Dat speelde absoluut mee. Ruzie
in de tent helpt niet. Daar moeten ze niets van hebben”.
De bestudering van de Haagse plannen bracht hem tot nog een conclusie:
er is voorbijgegaan aan het feit dat de helft van de bewoners van Den
Haag van allochtone afkomst is. Daarvan is, zo zegt hij, niets concreets
terug te vinden in het bidbook. Hij legt uit: “Het blanke deel van de
Haagse samenleving herkende zich in de plannen. Het blanke bolwerk
schrijft cultuur met een grote C en kunst met een grote K. Voor die
groep was het bidboek vooral bedoeld. In het Haagse bidbook staan
natuurlijk ook veel cijfers over de gemengde samenstelling van de
bevolking, maar ik zag er niets van terug in het programma zelf”.
Polen
Het kan ook anders, zag hij en hij wijst in dit verband naar Eindhoven.
“Daar hebben ze de Poolse gemeenschap er heel nadrukkelijk bij
betrokken, ze hebben een brug geslagen naar die groep. In Den Haag wonen
toch ook veel Polen?” Al met al, zegt Brouwer, vertoonde het Haagse
bidboek grote gaten. “Je leest er gewoon uit bij wie de gemeente is gaan
buurten. Bij de blanke elite. Dat was anders in Eindhoven. Daar zijn ze
zelfs met de carnavalsverenigingen in gesprek gegaan”.
Dat het besluit van de jury om Den Haag af te wijzen leidde tot schok
en verrassing komt volgens Brouwer doordat de stad ervan uitging dat het
internationale karakter van Den Haag voldoende waarborgen bood om
uiteindelijk als winnaar uit de bus te komen. “Het idee was: het komt
wel goed met onze kandidatuur”.
Regeringsstad op een zijspoor
Den Haag Centraal, 7 dec 2012
Door Coos Versteeg
Zou het dan toch die brief van de architecten zijn geweest waardoor Den
Haag nu zo pijnlijk buiten de boot valt als Culturele Hoofdstad 2018?
Die ellendige brief waar Werkgroep Dooievaar begin november mee dreigde,
nadat Jozias van Aartsen uit zijn onafhankelijke rol als burgemeester
was gestapt en de nog weifelende gemeenteraadsleden opriep vóór het
Spuiforum te stemmen. En dat juist in een periode, waarin het
maatschappelijk verzet met de dag groeide.
Ergens rond 27 november jongstleden moet de brief van de
verontwaardigde architecten bij de heer R. Kieft van de jury te
Amsterdam op de mat zijn gevallen. ‘Een koekoeksei’ noemden de
actievoerende architecten het nieuwe Cultuurpaleis; zoals bekend bouwt
de koekoek zelf geen nest, maar rooft als een ware broedparasiet het ei
van een kleinere vogelsoort uit een nest om dit te vernietigen en legt
er haar eigen ei ervoor in de plaats. De beeldspraak is duidelijk, de
bestaande Dr Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater (het eerste
gerealiseerde gebouw van de beroemde Rem Koolhaas) worden vernietigd om
plaats te maken voor een 181 miljoen euro kostend ontwerp dat aan alle
kanten rammelt. Ook het Koninklijk Conservatorium – destijds peperduur
en solide gebouwd om bestand te zijn tegen de geluidsoverlast van
Utrechtsebaan en tramverkeer – eindigt slechts 35 jaar oud in puin.
Kapitaalvernietiging, niet te rijmen met de huidige opvattingen over
duurzaamheid en minachting voor het maatschappelijk verzet, zo betoogden
de architecten in hun brief aan de internationale jury van Culturele
Hoofdstad 2018. “Wij hopen vurig dat U Den Haag zult willen aanwijzen
als Culturele Hoofdstad maar dan zonder het Spuiförum”, aldus de
Dooievaar tot de jury.
Afgang
‘Afgang voor Den Haag’ kopte AD/Haagsche Courant afgelopen zaterdag
groot op de voorpagina. ‘Stad verliest slag om Culturele Hoofdstad’. Let
wel, op de voorpagina van het landelijk katern, niet eens de lokale
bijlage. Dat wil bij een krant die cultuur bepaald niet met een
hoofdletter schrijft wel wat zeggen. Alleen het nieuws dat Caroline
Tensen haar verdriet weer te boven komt, werd nog net iets prominenter
gepresenteerd. “Dit is gewoon klote”, tekent de krant op uit de mond van
de Haagse cultuurwethouder Marjolein de Jong, die gekrenkt spreekt van
een keuze voor “de provincie” en als slechte verliezer opmerkt
“kennelijk zijn wij niet zielig genoeg”. Fijntjes constateert de
verslaggever daarna dat burgemeester Jozias van Aartsen hoffelijk bleef.
“Ik feliciteer Eindhoven, Leeuwarden en Maastricht. It’s all in the
game. We hebben gewaagd en niet gewonnen”.
Het is het ontnuchterend einde van een wedloop die jaren geleden al
onder een slecht gesternte begon. Want kort na de kandidaatstelling
kondigde Den Haag forse bezuinigingen op de cultuur af, zodanig dat de
kersverse directeur Louis Behre al de handdoek in de ring gooide voor
hij goed en wel was begonnen. Den Haag herstelde zich bewonderenswaardig
van deze afknapper en deed een strategisch goede zet met Aus Greidanus,
succesvol regisseur en artistiek leider van Toneelgroep De Appel, als
nieuwe baas. Het duurde lang, erg lang, voordat Greidanus zijn ei legde.
Met name tegenkandidaat Utrecht roerde al eerder en uitbundiger de trom.
Dat blijkt uiteindelijk toch ook niet te hebben geholpen. Maastricht,
Eindhoven en Leeuwarden gaan door naar de volgende ronde. Manmoedig
roepen de betrokkenen in Den Haag nu dat de kandidatuur toch veel heeft
opgeleverd. Een schat aan ideeën die allemaal panklaar zijn om straks
als eigen feestje toch te worden uitgevoerd. En de burgemeester voegde
er meteen aan toe dat de bouw van het Spuiforum (de naam Cultuurpaleis
is taboe) gewoon doorgaat, Culturele Hoofdstad of niet.
Fyra
Nog maar nauwelijks bekomen van de teleurstelling dat we in 2018 een
flink eind moeten treinen om elders ‘Culturele Hoofdstad’ te mogen
genieten, dienen we nu ook te slikken dat richting Zuiden de
spoorverbindingen een stuk slechter worden. Nederland en België zijn nog
net niet in oorlog verwikkeld geraakt over de spoorlijn Breda –
Antwerpen, maar de verbinding met de internationale stad van vrede en
recht, de regeringszetel en Koninklijke Residentie is bij de
vredesbesprekingen wisselgeld gebleken. Wie tussen Den Haag en Brussel
pendelt, moet voortaan twee keer overstappen: van de ene boemel op de
ander. Of eerst naar Rotterdam om aldaar in de snelle doch dure Fyra
plaats te nemen.
Voor het Haags gemeentebestuur mag dat eigenlijk geen probleem heten.
Zowel burgemeester Van Aartsen als cultuurwethouder De Jong zijn vol van
de metropoolgedachte. Het vliegveld Zestienhoven bij Rotterdam heet (in
ruil voor een financiële bijdrage) al Rotterdam- The Hague Airport,
helaas vanaf hier niet bereikbaar met die prachtige
Randstadrailverbinding, maar de symfonieorkesten van beide steden gaan
leuk samenwerken zodat het Residentie Orkest kan afslanken tot
provincie-ensemble. Geen nood, want met Randstadrail zit je zo bij het
Rotterdams Philharmonisch. Wat zullen we dus zeuren over een extra
treinritje Rotterdam als je naar Antwerpen of Brussel wil?
De werkelijkheid is dat Den Haag steeds meer het achterlijke broertje
van Rotterdam wordt. Dat begon al met de verhuizing van North Sea Jazz
naar Ahoy, het ging verder met de Haagsche Courant die inmiddels
grotendeels op het Delftseplein in Rotterdam wordt geredigeerd en de
ontluistering bereikt thans een volgende fase waarin de internationale
stad van vrede en recht letterlijk op een zijspoor is gekomen. Nog een
pijnlijk detail: Rotterdam was in 2001 wèl Culturele Hoofdstad van
Europa.
Legitimatie
Wie de ene dreun na de ander krijgt, heeft wat tijd nodig om de zaken
weer helder te zien. De uitspraak van de burgemeester dat het Spuiforum
in elk geval doorgaat, moeten we dan maar beschouwen als één van een
aangeslagen bokser die nog wat moeite heeft de zaken weer op een rijtje
te krijgen. Want hoe we het ook wenden of keren, het Spuiforum is niets
meer of minder dan een prestigeproject. Een prestigeobject, dat
aanvankelijk 260 miljoen moest kosten en – toen het politiek onhaalbaar
bleek – plotseling ook voor 181 miljoen kon. Deze enorme investering,
die als alle megaprojecten natuurlijk veel duurder gaat uitpakken, viel
in het kader van Den Haag Culturele Hoofdstad misschien nog als een
zoenoffer te beschouwen. Maar thans is elke legitimatie verdwenen.
Draagvlak onder de bevolking is er al helemaal niet. Geen wonder, de
inwoners van de stad worden dag in dag uit geconfronteerd met
besparingen; zelfs de papieren huisvuilkalender is nu al te duur en
afgeschaft.
Maar wie dat zegt wordt voor zuur uitgemaakt. Er wordt steeds maar
gedaan of Conservatorium, Philipszaal en Danstheater half op instorten
staan en als dat vaak genoeg wordt herhaald, gaan we het nog geloven
ook. Maar uitsluitend het Danstheater is destijds wegens geldgebrek
opgetrokken uit ‘bordkarton’. De Dr Anton Philipszaal is gewoon sober
gebouwd. En bij het Conservatorium zijn kosten nog moeite gespaard om er
een prima gebouw van te maken. Achterstallig onderhoud wordt nu als
excuus gebruikt om nieuwbouw te realiseren, die er zeker veertig jaar
kan staan. Alsof dat de nieuwe norm is geworden. Wat een kolder, de
mooiste gebouwen van de stad zijn honderd, tweehonderd of meer dan
driehonderd jaar oud. De tegenover het Spuiforum gelegen Nieuwe Kerk
dateert van 1649 en wordt gerekend tot de top 100 van Nederlandse
Unesco-monumenten.
Te pas en te onpas wordt ook geschermd met de artistieke bevruchting
die tussen Residentie Orkest, Nederlands Dans Theater en conservatorium
straks kan opbloeien. Exact hetzelfde geluid klonk begin jaren tachtig,
toen RO en NDT noodgedwongen buren werden. De samenwerkingsprojecten
tussen die twee waren in de afgelopen kwart eeuw op de vingers van één
hand te tellen. Deze tijd waarin we theaters sluiten en gezelschappen
opheffen, dwingt tot realiteitszin en nuchterheid. Geef de
internationaal beroemde Rem Koolhaas de vrijheid om zelf zijn eigen
debuutgebouw opnieuw vorm te geven, knap de Philipszaal op voor zover
noodzakelijk en laat het Koninklijke Conservatorium lekker in de
kantorenwijk blijven waar het zit. Er staat al genoeg leeg. Met de
bespaarde tientallen miljoenen kan echte nood worden aangepakt.
Den Haag heeft geen zalenprobleem, Den Haag heeft een imagoprobleem.
Dat los je tegenwoordig niet meer op met het bouwen van paleizen.
Coos Versteeg is hoofdredacteur van deze krant, schreef samen met
Casper Postmaa het boek ‘Ten behoeve der opterigten school’ bij de
opening van het Koninklijk Conservatorium in 1980 en volgde als
redacteur bij de Haagsche Courant de totstandkoming van de Dr Anton
Philipszaal en het Lucent Danstheater vanaf de eerste discussies tot en
met de opening in september 1987.
Reacties:
1. Op 2012-12-06 22:14:51 schreef Enny Kleikamp:
Als Den Haag fors snijdt in culturele subsidies, bibliotheken sluit en geen enkel oog heeft voor cultuurhistorisch, en natuurhistorisch erfgoed, verdient het niet om culturele hoofdstad te worden, hoe jammer dat ook is.
2. Op 2012-12-13 00:22:41 schreef Ir. A. Micke:
De dag na het debat, waarin Aus onthulde dat de wethouder van cultuur van Den Haag tot op de dag van het ter perse gaan van het ‘ bidbook culturele hoofdstad ‘ geen financiële dekking had gereserveerd voor deelname, wordt steeds beter zichtbaar wat de consequenties zijn van het cultuurbeleid van dit bestuur, en hoe serieus ze de cultuur eigenlijk behandelen. De ondertitel van het debat ‘event als motor van de stad’ doet vermoeden dat het event ‘culturele hoofdstad’ belangrijk is voor de stad. Maar Den Haag laat zien dat het ook zonder die motor ongelukken kan veroorzaken.
Na sluiting van theater de Regentes, bibliotheken die sluiten in de wijken waar ze het hardste nodig zijn, werd vandaag bekend gemaakt dat ook theater Zeebelt, een productiehuis voor experimenteel theater, de handdoek in de ring gooit. http://www.zeebelt.nl/?p=1255
Als architect heb ik -met veel zorg- een aantal van deze gemeentelijke gebouwen mogen aanpassen, zodat ze beter functioneren voor de organisaties en het publiek dat er gebruik van maakt (o.a de DCR, Vrije Academie, Koorenhuis, Zeebelt). Het bevreemd me dat er vervolgens op getoonde wijze wordt omgegaan met de genoemde organisaties in het licht van de eerder uitgesproken culturele ambities.
Ik pleit voor een herbezinning en ombuiging van gereserveerde middelen om te voorkomen dat er over een jaar, of anderhalf, belangrijke plaatsen voor experimentele of onderzoekende cultuurproductie en educatie getransformeerd zullen zijn tot leegstaande panden of tot de zoveelste ‘roltrapchinees’.
3. Op 2012-12-14 22:24:21 schreef Hannes:
Die nitwit van een Marjolein de Jong moet opzouten!!!