Op 15 juli 2021 sprak de gemeenteraad over de sloopplannen voor Bouwlust-Vrederust in Den Haag Zuidwest. De Haagse Stadspartij is fel tegenstander van de grootschalige sloop in dit gebied, vooral de ongekende sloop van de Drevenbuurt, wat een compleet en bijzonder beschermd stadsgezicht is, en de gevolgen voor de sociale structuur stuiten ons tegen de borst. Peter Bos en Tim de Boer hebben in de raad en commissie hard gestreden voor renovatie, maar stuiten op een enorme muur van onwil bij wethouder Balster (PvdA) en een meerderheid van de raad.
Hieronder de betogen van achtereenvolgens Peter Bos (in de raad) en Tim de Boer (in de commissie Ruimte):
Voorzitter,
Voor ons liggen drie Nota’s van Uitgangspunten die het leven van duizenden mensen in Den Haag Zuidwest overhoop zullen gooien. Met deze plannen gaan 1.700 woningen gesloopt worden en op de langere termijn mogelijk bijna 6.000. De kans om in Den Haag Zuidwest te verdichten begrijpt de Haagse Stadspartij. Daar hebben we ook met de Nota Ruimte voor de Stad al eerder mee ingestemd. Maar de manier waarop is ongekend. De verdichting die wordt voorgesteld komt neer op 325%, terwijl in Ruimte voor de Stad een verdichting van 125% werd voorgesteld. Dat is volstrekt onacceptabel en grijpt terug op een oude reflex van sociaaldemocratische wethouders om de wijken die ooit door socialistische voorgangers zijn gerealiseerd met de grond gelijk te maken. Het is gebeurd in de Schilderswijk en Transvaal, later in Spoorwijk en Duindorp en met de sloop van de Zwarte Madonna.
Is de sociaal-economische problematiek in de Schilderswijk en Transvaal met de stadsvernieuwing van destijds opgelost? Behoren de relletjes in Duindorp sinds de herstructurering tot het verleden? Is de armoede in Spoorwijk opgelost met de nieuwbouw? Nee, integendeel, de woningvoorraad is wel vernieuwd, maar de problematiek is daarmee niet verdwenen. De tegenstellingen zijn eerder groter geworden en de sociale cohesie voorgoed verpest. Grootschalige sloop is geen oplossing, maar een recept voor nog meer ellende.
De historische arbeiders- en middenstandswijken van Den Haag behoren tot het cultureel erfgoed van de stad. Het zijn wijken die met grote passie zijn ontworpen met sociale idealen. Betaalbaar, maar met smaak ontworpen, met veel aandacht voor de publieke ruimte. Ook Den Haag Zuidwest is zo’n fraaie wijk, waar de naoorlogse welvaartsstaat ruimtelijk vorm kreeg en de arbeider kon emanciperen tot moderne burger met een comfortabele woning. De verwaarlozing van Den Haag Zuidwest door slecht onderhoud door de corporaties is schandelijk en mag niet beloond worden met grootschalige sloop. En zeker niet met het opheffen van het beschermd stadsgezicht van de Drevenbuurt.
Het intrekken van een beschermd stadsgezicht is ongekend en nog nooit vertoond in Nederland. Schaamteloos ook. En zeker van een wethouder van sociaal-democratische huize. Ik wil hem nog wel een tip geven: Hef ook het beschermd stadsgezicht van de Vogelwijk op en sloop alle 2.000 woningen. Dit zijn woningen die heel moeilijk te verduurzamen zijn, die veel te groot zijn en waar sprake is van een zeer eenzijdige woningvoorraad en bevolkingssamenstelling. In de Dreven-Gaarden-Zichten komen er straks ruim 5.000 woningen bij. Als je in de Vogelwijk op dezelfde schaal zou verdichten kun je 40.000 woningen toevoegen. Is de wethouder bereid om dit als alternatief te onderzoeken?
Een historisch en beschermd stadsgezicht wordt opgeofferd aan de bouwwoede van een wethouder. Maar waarom? Niet omdat de woningen niet meer te redden zijn. Het complex dat onderzocht is in opdracht van Staedion blijkt goed te renoveren, maar wordt toch gesloopt. Naar de andere tientallen complexen is niet eens onderzoek gedaan.
De meedogenloze sloop wordt ingegeven door een enorme bouwdrift. 35% van de opgave voor heel ZuidWest wordt gebouwd op 4% van het oppervlak. De bewoners waarderen de huidige opzet van de wijken zeer. Sterker nog, het groen, de openheid en de ruimte komen steeds terug als grootste positieve punten in de bewonersenquêtes.
De wijken liggen aan de rand van de stad en zijn alleen per auto goed bereikbaar. Toch wordt er niet geïnvesteerd in openbaar vervoer, terwijl dat een eis is bij dit soort plannen.
Tenslotte wordt met dit plan het belangrijkste uitgangspunt van de Woonagenda niet gehaald, namelijk de eis van 30% sociale woningbouw. Die is plots op de helling gezet na een lobby van het bedrijf Steenvlinder, om ruimte te maken voor alternatieve “woonproducten”. Maar wonen is geen product. Het is een recht. Heel apart dat Steenvlinder -het bedrijf van oud-PvdA wethouder Norder en oud-klusambtenaar Sparreboom- deze invloed kan hebben. En ook interessant: Volgens dit bedrijf zijn de complexen juist heel goed te renoveren.
Tot besluit wil de Haagse Stadspartij nog een aantal moties indienen:
Het is tijd om een stap terug te doen en te komen met een alternatief voor extreme verdichting en totale kaalslag. Daarom de Motie “Ontwikkel alternatief voor extreme verdichting”. (Deze motie werd verworpen).
Het offer wat de huidige bewoners moeten brengen is heel groot. Straks mogen ze misschien terugkeren in nieuwbouw, maar is de wijk totaal veranderd. Van een groene ruim opgezette wijk met bebouwing van 4 verdiepingen gaat men terug naar dichte bouwblokken van 6-8 verdiepingen hoog met uitschieters tot wel 20 verdiepingen. De huidige bewoners is niets gevraagd en worden voor een voldongen feit geplaatst. Daarom de motie om per complex de mogelijkheden voor renovatie te onderzoeken en de bewoners een keuze te geven. (Deze motie werd verworpen).
De wethouder beweert dat iedereen die terug wil komen mag terugkomen. Maar daar hebben bewoners grote vraagtekens bij. Het mantra “passend toewijzen” wordt steeds herhaald, maar wat dat precies betekent wordt niet verteld. Er gaan mensen op zeker tussen wal en schip vallen en sommige bewoners zullen er op achteruit aan zonder gecompenseerd te worden. Daarom twee moties hierover:
Een motie om met bouwer Heijmans en corporatie Staedion af te spreken om passend toewijzen niet meer leidend te laten zijn in de herhuisvesting, maar er voor te zorgen dat niemand er op achteruit gaat. (Dezemotie werd verworpen). Een tweede motie gaat in op het welles-nietes woordspelletje over de terugkeergarantie. De motie roept op om een onafhankelijke partij wetenschappelijk onderzoek te laten doen naar de effecten van de terugkeergarantie. Gezien de overtuiging waarmee de wethouder zijn mantra herhaalt zou hij hier niet op tegen kunnen zijn. (Deze motie werd aangenomen).
Tenslotte blijkt dat de gemeente geen afspraken wil maken over de servicekosten en parkeerkosten die bewoners straks moeten gaan betalen. Ook de zo gewenste deelmobiliteit heeft vaak hoge kosten. Wie draait daar voor op? Wie kan nog terugkeren als ook die kosten omhoog gaan? Ook daarover hebben we een motie.We vragen de wethouder over deze bijkomende kosten vooraf afspraken te maken met Heijmans en Staedion. (Deze motie werd verworpen).
Tot slot nog een oproep. De wethouder vindt dat de trots weer moet terugkeren, dat het stadsdeel weer hoop voor de toekomst moet uitstralen. Tegelijkertijd houdt hij niet op met het zwartmaken van Den Haag Zuidwest en overdrijft hij de problemen over criminaliteit, erbarmelijke woonomstandigheden en andere vormen van overlast. De wijk krijgt de schuld van alle problemen en wordt gestigmatiseerd. De bewoners die wij spraken voelen zich gedemoniseerd en voelen zich niet serieus genomen in hun zorgen over het heden, maar ook over hun eigen toekomst. En dat is iets wat wij in deze raad niet moeten steunen.
In de raadscommissie voerde Tim de Boer het woord namens de Haagse Stadspartij met dit betoog:
De afgelopen weken was de Tweebosbuurt nationaal nieuws. De gemeente Rotterdam krijgt er van de VN van langs dat haar woonbeleid discriminerend en in strijd met de mensenrechten is. Nu zal de wethouder straks wel benadrukken dat het hier in Den Haag anders gaat. En ik moet eerlijk zeggen, gelukkig zijn er zeker verschillen. Maar er zijn toch ook overeenkomsten. Er wordt ook hier een beetje getweebost.
Laten we daar de ogen niet voor sluiten.
- Uit de stukken blijkt dat renovatie van de woningen mogelijk is. Toch hebben de bewoners nooit die keuze gehad. Er is voor hen besloten. Daarmee zijn alle andere opties dan sloop meteen van tafel geveegd. Klopt dat wethouder? Is er wel door 70% van de bewoners van de complexen ingestemd met sloop?
- Daarnaast geeft de gemeente aan dat er, net in de Tweebosbuurt, problemen zijn met de woningdifferentiatie. Teveel hetzelfde type woningen met teveel dezelfde bewoners. En daarom moeten er andere woningen bijkomen. Maar met sloop los je niet alle problemen op, je verdunt ze, of je verspreidt ze. Tegelijkertijd sloop je wel de sociale structuren die de bewoners hebben opgebouwd.
Stedenbouw
Maar wat willen Staedion en gemeente hier? Zij grijpen de kans om op deze postzegels extreem meer woningen te bouwen. Dit betekent dat de wijken compleet veranderen. Van ruim opgezette groene wijken waar de bomen boven de bebouwing uitgroeien naar een gesloten blokkenstructuur, met afsluitbare binnentuinen, waarvan de gebouwen opeens ruim boven de volwassen bomen uitsteken. Kan de wethouder aangeven hoe realistisch de ondergrens van de hoogtes in de NVU is? Een blok van 23 meter hoog (6 verdiepingen) verschilt nogal van een blok van 35 meter (10 hoog) . En daarnaast komen er hoogteaccenten van wel 20 verdiepingen hoog. Wethouder, hoeveel van deze ruimte heeft Heijmans nodig om het aantal gewenste woningen te halen? En wat betekent dat voor de volwassen bomen? Kan de wethouder garanderen dat deze blijven staan?
Om het allemaal kloppend te krijgen moet er zelfs af en toe een hap genomen worden uit de omliggende gebieden. De ecologische zone moet inschikken, er wordt een voorschot genomen op de plannen rondom het sportpark. Maar wethouder, waarom kennen we die plannen niet? En waarom is de impact op de natuur nog niet onderzocht? Maken we hier niet een grote stap voorwaarts zonder de gevolgen te kennen? De visie op het geheel, de uitkomsten van de MER wordt node gemist. Hoe worden deze straks meegenomen in de uitwerking van de NVU’s wethouder?
Laten we nog een stapje terug doen, naar het stadsniveau. Want is deze verdichting wel logisch hier? Deze nieuwe stedelijke wijken liggen ver van het centrum. Maar een integrale aanpak op het gebied van OV ontbreekt. Waar in het CID stoer door het college wordt geroepen “geen rails, geen woning” kan dat hier blijkbaar wel. Het autogebruik ontmoedigen, maar geen investeringen in een betere bereikbaarheid. Dus wat zijn we hier aan het doen wethouder?
Wat betekent het als het college zegt “we gaan niet bouwen in de bestaande stad” om vervolgens nota bene een beschermd stadsgezicht te slopen? Dit was nooit voorgesteld in de Vogelwijk, het Statenkwartier, of Benoordenhout. Zij zouden het zeker niet accepteren dat hun hele wijk gesloopt moet worden omdat het aanbod van woningen te eenzijdig is. Dus waarom doen we dat hier wel? En nogmaals: Uit de stukken blijkt dat renovatie zeker mogelijk is.
Het gaat om meer dan 1.000 woningen die straks geen bescherming meer hebben. Het opheffen van een compleet beschermd stadsgezicht is nog nooit vertoond in Nederland en met dit barbaarse voornemen van het college moet Den Haag zich de ogen uit de kop schamen. De gemeente heeft zich 15 jaar geleden opgeworpen als beschermer van de Drevenbuurt, maar laat de buurt nu vallen als een baksteen. Met een pennenstreek en met verdichting als toverwoord wordt de status van beschermd stadsgezicht uitgegumd. In plaats van ons erfgoed met trots te beschermen, verkwanselt dit college ons cultureel erfgoed op schandelijk wijze.
Ik wil de wethouder vragen om niet alleen de welstand- en monumentencommissie om advies te vragen over de sloop en het intrekken van het beschermde stadsgezicht. Maar vraag ook de Rijksdienst voor Erfgoed en/of de verschillende erfgoedverenigingen om advies. Kan de wethouder dit toezeggen? En kan de wethouder alsnog alternatieven onderzoeken waarbij de cultuurhistorische waarde behouden blijft?
Dan de bewoners, wat betekent dit allemaal voor hen? Er is een terugkeergarantie met een dikke ster. De gemeente en Staedion bieden een nieuwe woning waarvan de maat nog niet vaststaat, het wettelijke minimum aan verhuisvergoeding, doen aan passend toewijzen én geven geen garanties over de hoogte van de nieuwe huur, de parkeerkosten en de servicekosten. Kan de wethouder dit toelichten? Hoe duur worden de woningen straks? En is dat voor iedereen betaalbaar?
En dat laatste is vreemd wethouder, In het antwoord op de schriftelijke vragen van de PVDD over de te hoge rekenhuur bij Lindoduin stelt u dat dit onwenselijk is en wilt u afspraken maken met corporaties over de servicekosten zodat recht op huurtoeslag blijft bestaan. Dus waarom maakt de wethouder er bij deze NVU’s geen afspraken over? En ook parkeren in de garages gaat bewoners veel geld kosten. Stel je voor dat je vanwege je beperkingen bent aangewezen op een auto, maar de kosten van tussen de 55 en de 150 euro per maand niet kan betalen? Wat dan wethouder? Ook heb ik mensen gesproken die nu teveel verdienen voor een sociale woning maar over 5 jaar een terugval in inkomen zullen hebben. Wat voor maatwerk is er voor hen mogelijk?
De stukken bevatten nog meer onduidelijkheden. Het woningbouwprogramma wordt voor de eindtoestand in 2040 gegeven, maar er is nu alleen geld voor Fase 1. En in die fase komt de wethouder tot 21% sociaal van de toegevoegde woningen door toegelaten instellingen, en 8% vormen van wonen die op de sociale doelgroep zijn gericht maar niet via een corporatie worden verhuurd. Waarom houdt de wethouder zich niet aan zijn eigen woonagenda?
En wat betekent de exclusieve samenwerking met Heijmans voor het project? Kan de wethouder ingaan op de risico’s die hieraan kleven? Is deze exclusieve overeenkomst niet in strijd met het EU aanbestedingskader? En zijn er alternatieve vormen van samenwerken onderzocht? Zoals in een Wijkontwikkelingsmaatschappij?
Tot slot lees ik in de antwoorden op de technische vragen dat er welgeteld 1 bewonerscommissie actief is. Ik kan de wethouder melden dat dat aantal inmiddels zeker verdubbeld is. Bewoners nemen hun lot in eigen handen en eisen inzage en inspraak. Ik ga er vanuit dat de gemeente en Staedion hier volop aan meewerken, ondanks de tijdsdruk die er vanwege de rijksgelden op het proces ligt.