Donderspeech, schaamte en afkeuring voor sloopplannen Zuidwest

Na een tumultueuze laatste raadsvergadering voor de verkiezingen, en een 2,5 
uur durende schorsing, ging de kogel door de kerk: een meerderheid van 
collegepartijen drukte de zeer omstreden sloop-nieuwbouwplannen voor de 
Dreven, Zichten en Gaarden door. Maar liefst 2.000 sociale woningen gaan 
tegen de vlakte om Zuidwest fors te verdichten met 5.000 nieuwe en 
vooral duurdere woningen. Met de plannen wordt ook het 
beschermde stadsgezicht de Dreven met een pennenstreek weggevaagd, reden 
voor Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij om een motie van schaamte 
en afkeuring in te dienen. Sloop van beschermd stadsgezicht is in Nederland 
nog nooit eerder vertoond.

Asociaal en destructief

Tijdens zijn allerlaatste raadsvergadering hield nestor Wijsmuller een 
donderspeech. Hij noemde het sloopvoorstel van PvdA-wethouder Balster 
‘asociaal, destructief en paternalistisch’ en hekelde dat geen enkele 
rekening wordt gehouden met de zittende bewoners. Wijsmuller: “Het was 
slikken of stikken. Niks samen stadmaken, maar ‘wij weten wel wat goed 
voor u is’”. Volgens Wijsmuller biedt grootschalige sloop geen oplossing 
voor de sociaal-economische problemen. Integendeel. De onzekerheid, 
stress en de woonlasten zullen toenemen, de sociale structuur wordt 
samen met de betaalbare woningen afgebroken, en in de behoefte aan beter 
onderwijs en gezondheidszorg wordt niet voorzien.

Staatsteun

“U volgt de bouwagenda van projectontwikkelaar Heijmans”, beet 
Wijsmuller wethouder Balster toe. Onafhankelijk onderzoek in opdracht 
van de SP, PvdD en Haagse Stadspartij bracht aan het licht dat het 
een-op-een uitgeven van grond zonder openbare competitie in strijd is 
met de wet. De gemeente loopt met het doordrukken van de plannen dan ook 
grote juridische en financiële risico’s, zo betoogden de partijen. Maar 
de autistische wethouder wees de kritiek van de hand zonder in te gaan 
op de bezwaren. Hij beriep zich slechts op een juridisch advies dat 
volgens hem geheim moest blijven.

Onder de pet

Veel deskundigen wijzen de destructieve sloopplannen resoluut af. “Den 
Haag staat hiermee voor aap bij de Nederlandse erfgoedwereld”, zo vatte 
Wijsmuller samen. Een negatief Welstandsadvies werd door de wethouder 
onder de pet gehouden, wat hem eerder al een motie van wantrouwen 
opleverde. Deze kwestie speelde opnieuw op toen de VVD met steun van de 
Haagse Stadspartij een motie voor een raadsonderzoek naar de 
informatievoorziening indiende. Het college schorste daarop de 
vergadering, en een collegecrisis dreigde. ‘De geur van wilde beesten 
hangt in de raadszaal’, zo typeerde een aanwezige journalist de sfeer. 
Met een kleine concessie op de motie (het woordje “vertrouwen” werd geschrapt) 
werd de crisis bezworen, maar het raadsonderzoek gaat door. Net zoals de zeer 
ingrijpende sloopplannen.


Weinig succes
De bewoners in ZuidWest krijgen het de komende jaren voor de kiezen. 
Voorstellen van de oppositie voor bijvoorbeeld een terugkeergarantie in 
de eigen wijk en extra financiële compensatie werden allen afgewezen. 
Ook de voorstellen van de Haagse Stadspartij, zoals ‘Geen dwang bij 
verhuizen’,  ‘Breng Zuidwest in Balans’, ‘Onafhankelijk onderzoek 
staatsteun’ en ‘Vraag Rijksdient Cultureel Erfgoed om advies’ werden 
allemaal verworpen. Alleen de motie ‘Waak over gevelkunst’ om de 
aanwezige kunst in het gebied zoveel mogelijk te behouden kon rekenen op de 
steun van de meerderheid.


Hieronder het betoog van Wijsmuller:


“Voorzitter, ik kwam in 1998 in de raad en vertegenwoordigde een geluid 
dat lang niet gehoord was in deze raadszaal. Het geluid van een partij 
die luistert naar bewoners en de verhalen van deze stad, en zich hard 
maakt voor het erfgoed. De Haagse Stadspartij heeft altijd consequent 
een lans gebroken voor behoud van belangwekkende architectuur, 
stedenbouw en typisch Haagse iconen zoals de Rokerij op Scheveningen of 
Maakhaven en de havenkranen in Laakhaven-west. Onlangs nog werd de 
spoorbrug over de Trekvliet voorgedragen als monument op initiatief van 
Peter Bos. Helaas is het ook vaak misgegaan. Van de Blauwe Aanslag tot 
de Zwarte Madonna, van de Rijksmonumenten in Duindorp tot de sloop van 
de villa’s bij de Harstenhoekweg, de voorbeelden zijn legio. Ik heb in 
die 24 jaar in deze raad veel sloopellende meegemaakt, maar het opheffen 
van een compleet beschermd stadsgezicht nog nooit. De sloop van de 
Drevenbuurt is een barbaarse daad die ik niet kan bevatten. Ik vind het 
verschrikkelijk dat ik dit in mijn laatste raadsvergadering nog moet 
meemaken.


De noodzaak om te verdichten en de woningvoorraad te verbeteren begrijpt 
ik goed. Als wethouder heb ik na 1,5 jaar co-creatie met bewoners de 
Agenda Ruimte voor de Stad opgesteld. Met principes als ‘samen 
stadmaken’ en ‘werken vanuit bestaande kwaliteiten en cultuurhistorisch 
bewustzijn’. Waar zijn deze principes gebleven? Vele studies tonen aan 
dat renovatie en verdichting in Zuidwest hand in hand kunnen gaan. Zie 
ook het artikel in DHCentraal over nieuwe studie van de TU Delft, waarin 
nota bene samen met Staedion en gemeente plannen zijn ontwikkeld voor 
renovatie en extra woningen door optoppingen. Waarom heeft het college 
dit nooit aan de raad gemeld?


De mate waarin het college hier wil verdichten is gekkenwerk en compleet 
gestoord. De deskundigen die er echt verstand van hebben wijzen de 
plannen resoluut af. Den Haag staat hiermee voor aap bij de Nederlandse 
erfgoedwereld. De onafhankelijke Welstands- en monumentencommissie kan 
er onmogelijk mee instemmen. De afdeling Monumentenzorg is onder druk 
gezet om hun negatieve oordeel te wijzigen. En de wethouder hield 
verblind door ambitie een pre-advies van de Welstand onder de pet en 
daardoor een motie van wantrouwen aan zijn broek kreeg.


De komende jaren zal er nog een juridische strijd geleverd gaan worden 
met grote risico’s. Niet alleen over het beschermd stadsgezicht maar ook 
over het bestemmingsplan en de MER. En over risico’s gesproken: SP en 
Partij voor de Dieren noemden al het onafhankelijk juridisch advies over 
het Didam-arrest en de staatssteuntoets op de voorgenomen verkoop van 
grond aan Heijmans. Het een-op-een uitgeven van grond zonder openbare 
competitie is in strijd met de wet, voorzitter! Staedion kan dit wel 
bekokstoofd hebben, maar daar hoeft de gemeente toch niet aan mee te werken?


Er zijn nog heel veel andere grote bezwaren zoals aantasting van de voor 
ZuidWest zo karakteristieke groene structuur, en het ontbreken van goed 
openbaar vervoer waardoor bewoners gebruik moeten gaan maken van duurder 
deelvervoer. Totaal in strijd met gemeentelijk beleid. Net als de 
afbraak van sportvoorzieningen; er gaat bijna 1 ha sportterrein verloren 
terwijl met de voorgestelde toename van bevolking er volgens de 
referentienormen juist 2,5 ha aan georganiseerde 
buitensportvoorzieningen bij moet. Waarom houdt het college zich met het 
projectdocument niet aan de referentienormen?


Maar het meest stuitend is hoe er met bewoners wordt omgegaan. De keuze 
sloop of renovatie is hun nooit voorgelegd. Het was slikken of stikken. 
Niks samen stadmaken, maar “wij weten wel wat goed voor u is”. 
Grootschalige sloop biedt helemaal geen oplossing voor hun zorgen en 
problemen. Die zijn van sociaal-economische aard. Er is behoefte aan 
meer gezondheidszorg en voorzieningen. Sloop en nieuwbouw lossen dat 
niet op. Integendeel. Realisatie van voorzieningen komt in de eerste 
fase domweg niet voor. De onzekerheid, zorgen en stress voor bewoners 
nemen met deze plannen alleen maar verder toe. Ook de woonlasten zullen 
toenemen, en de sociale structuur in deze wijken wordt samen met de 
betaalbare woningen afgebroken. Het is kortom een asociale, destructieve 
en paternalistische aanpak die je van een moderne sociaal-democraat niet 
meer zou verwachten.


Tot slot van mijn bijdrage in eerste termijn wil ik de volgende 
voorstellen indienen:


Motie Geen dwang bij verhuizen om:

-Met Staedion en Heijmans af te spreken dat er geen gebruik wordt 
gemaakt van dwang bij het “uitverhuizen” van de huidige bewoners;

-Dat ook de bewoners met tijdelijke huurcontracten in deze wijken niet 
te maken krijgen met dwang bij het “uitverhuizen”.


Motie Breng Zuidwest in balans met het verzoek aan het college:

-In de plannen voor Zuidwest de ontbrekende voorzieningen en de 
geconstateerde achterstand in te lopen en met een aanvulling op het 
projectdocument te komen.


Motie Vraag RCE om advies (samen met Barker):

-Om de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed aanvullend onderzoek te laten 
doen naar de landelijke betekenis van de Dreven;

-Tot dit onderzoek is afgerond geen onomkeerbare stappen te zetten en de 
intrekking van het stadsgezicht op te schorten tot het onderzoek is 
afgerond.


Motie Waak over gevelkunst (samen met Barker) om zo snel mogelijk een 
inventarisatie te maken van de aanwezige kunst en gevelkunst in het 
gebied en hoe dit behouden kan blijven.


Amendement Onafhankelijke analyse staatsteun (samen met Arp en Barker) 
voor een Onafhankelijke en openbare analyse betreffende staatssteun en 
het didam-arrest en in afwachting van deze analyse geen onomkeerbare 
stappen te zetten.


Amendement Schrap de plannen in de Dreven (samen met Barker, de titel 
spreekt voor zich).”